تخمدان ها غدد تولید مثلی هستند که در زنان یافت می شوند و برای تولید مثل تخمک تولید می کنند. تخمک ها از تخمدان ها از طریق لوله های فالوپ به داخل رحم می روند که در آنجا تخمک بارور در آن قرار می گیرد و به جنین تبدیل می شود. تخمدان ها همچنین منبع اصلی هورمون های زنانه استروژن و پروژسترون هستند. یک تخمدان در هر طرف رحم قرار دارد. سرطان تخمدان در حال حاضر پنجمین علت شایع مرگ ومیر زنان است. در واقع زمانی این بیماری بروز می‌کند که سلول‌های غیر طبیعی در تخمدان شروع به تکثیر خارج از کنترل کنند و تومور را تشکیل دهند. در صورت عدم درمان، تومور می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و باعث بروز سرطان تخمدان متاستاتیک یا سرطان تخمدان پیشرفته شود. سرطان تخمدان اغلب تا پیش از گسترش یافتن در لگن و حفره شکمی قابل شناسایی نیست، بنابراین علائم بسیار آشکاری در زمان وقوع نخواهد داشت. زمانی که بیماری یا سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته باشد درمان آن دشوار خواهد بود؛ اما به طور کلی احتمال موفقیت در درمان سرطان تخمدان در مراحل اولیه (Early-Stage) بیشتر می باشد. سونوگرافی می تواند سرطان تخمدان را در مراحل اولیه تشخیص دهد. تشخیص کیست تخمدان با سونوگرافی یکی از دقیق ترین روش ها می باشد. برای انجام این روش، پزشک یا تکنسین با مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت می کند تا تصویر از رحم و تخمدان های بیمار بر روی صفحه نمایش رایانه ایجاد شود. با سونوگرافی می توان تخمدان و رحم را از لحاظ سایز، شکل و استحکام بررسی نمود. سونوگرافی به شناسایی تومورهای احتمالی و تشخیص اینکه آیا تومور جامد هستند یا کیست که توده های غیر سرطانی حاوی مایع هستند، کمک می‌کند.
Table of Contents
علت ایجاد سرطان تخمدان
در همه موارد سرطان تخمدان نمی توان دلیل ایجاد این بیماری را تشخیص داد؛ ولی در بعضی از انواع سرطان تخمدان، بیماری ارتباط مستقیم با سابقه خانوادگی بیمار و ژنتیک او دارد. از مواردی که می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در خانم ها افزایش دهد می توان به چاقی و مصرف غذا های چرب، نداشتن زایمان، بلوغ زود رس و یائسگی دیر رس اشاره نمود. مصرف قرص های ضد بارداری می تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد.
ریسک فاکتورهای سرطان تخمدان
برخی عوامل ممکن است ریسک ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند مانند:
- سن: سرطان تخمدان ممکن است در هر سنی روی دهد؛ اما شایعترین سن برای این بیماری ۵۰-۶۰ سال است.
- وراثت: درصد کمی از سرطان های تخمدان به علت یک جهش ژنی ارثی ایجاد می شوند. این ژن ها که باعث افزایش ریسک سرطان تخمدان عبارتند از: BRCA1 (Breast cancer gene1) و BRCA2 (Breast cancer gene2) این ژن ها در ابتدا در خانواده هایی که چندین مورد ابتلا به سرطان سینه داشتند مشاهده شد و به همین دلیل به این نام خوانده شد؛ اما زنان با جهش در این ژن ها به طور معنا داری مستعد ابتلا به سرطان تخمدان نیز می باشند. همچنین جهش ژنی که به نام سندروم Lynch شناخته می شود و مرتبط با سرطان کولون است می تواند در افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان مؤثر باشد.
- درمان جایگزین با هورمون استروژن به ویژه چنانچه این درمان طولانی مدت و با دوز بالا باشد.
- سن شروع و پایان قاعدگی: چنانچه سن شروع قاعدگی پیش از ۱۲ سالگی و اتمام آن پس از ۵۲ سالگی باشد.
- عدم بارداری
- درمان های ناباروری
- استعمال دخانیات
- استفاده از دستگاه های داخل رحمی
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- چاقی
- استرس
علائم سرطان تخمدان
- باد کردن شکم، سوء هاضمه یا حالت تهوع
- تغییر در اشتها مانند بی اشتهایی سیری زودرس
- فشار در قسمت لگن یا کمر
- یبوست یا نیاز مداوم و شدید به دفع ادرار
- تغییر در حرکات روده
- افزایش اندازه دور کمر
- خستگی و کمبود انرژی
- تغییرات قائدگی
علائم هشداردهنده سرطان تخمدان
ممکن است علائم اولیه سرطان تخمدان چندان به نظر جدی نیایند و فرد آنها را مواردی بی‌اهمیت و زودگذر تلقی کند؛ اما اگر بیماری وارد مراحل پیشرفته شود علائم زیر بروز خواهند کرد:
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس تنگی نفس و دشوار شدن دم و بازدم
- کاهش وزن شدید
- احساس کسالت و خستگی بدون علت
- کاهش شدید اشتها
انواع سرطان تخمدان
سرطان تخمدان انواع گوناگونی دارد. این بیماری بر اساس نقاط درگیری و نوع سلول‌های سرطانی متفاوت خواهد بود. در زیر به انواع این سرطان اشاره خواهیم کرد:
- تومور استروما
تومور استروما در واقع بافت تخمدانی است. این غده حاوی تعداد بالایی از سلول‌های غیرطبیعی تولیدکننده هورمون است. تومور استروما در خیلی از موارد در مراحل اولیه قابل‌تشخیص است. این نوع تومور سرطان تخمدان حدوداً ۷ درصد موارد ابتلا به سرطان تخمدان را شامل میشود.
- تومور ژرم سل یا سلول زایا
این سرطان خیلی در زنان شایع نیست. در واقع تومور ژرم سل یکی از نادرترین انواع تومور سرطان تخمدان به‌شمار می‌رود و جالب است بدانید که بیشتر بانوان جوان دچار این بیماری می‌شوند.
- تومور اپیتلیال
این تومور لایه ظریف خارجی تخمدان را به خود درگیر می‌کند. تومور اپیتلیال شایعترین نوع سرطان تخمدان محسوب میشود. از کل آمار مبتلایان به سرطان تخمدان ۹۰ درصد مبتلا به نوع اپیتلیال هستند.
مراحل سرطان تخمدان
مرحله‌بندی سرطان معمولاً برحسب خوش‌خیم یا بدخیم بودن سرطان، میزان پخش شدن و شدت آن انجام میشود؛ ولی سازمان جهانی سرطان بر اساس داده‌های SEER که یک بانک اطلاعاتی جامع است، مرحله‌بندی دیگری برای سرطان تخمدان ارائه داده است:
- سرطان ناحیه‌ای: سرطان در نقطه‌ی شروع باقی مانده و هیچ بافت دیگری را درگیر نکرده است.
- سرطان منطقه‌ای: سرطان به اندام‌های مجاور مثل رحم گسترش پیدا کرده است.
- سرطان دوردست: سرطان به دیگر اعضای بدن مثل ریه یا کبد گسترش پیدا کرده و این اندام‌ها را سرطانی کرده است.
عوارض سرطان تخمدان
ازآنجایی‌که درمان معمولاً بلافاصله پس از تشخیص سرطان شروع میشود، نمی‌توان به‌راحتی تشخیص داد کدام‌یک از عوارض ناشی از سرطان و کدام‌یک ناشی از شیوه‌ی درمان انتخابی هستند. عوارض شایع و معمول سرطان تخمدان معمولاً به این صورت هستند:
- ضعف و خستگی: طبق برخی مطالعات هفتادوپنج درصد مبتلایان به سرطان تخمدان ضعف و خستگی را تجربه می‌کنند.
- تهوع، استفراغ و یبوست: مشکلات گوارشی از شایعترین عوارض سرطان تخمدان و درمان سرطان هستند.
- ورم (ادم یا خیز): تجمع مایعات در بافت‌های بدن می‌تواند سبب ورم کردن پاها یا اطراف لگن شود.
- کم‌خونی: سرطان تخمدان می‌تواند باعث کاهش تعداد سلول‌های خون شود.
- آسیت (آب آوردن شکم): سرطان تخمدان ممکن است باعث تجمع آب در حفره شکمی شود. آسیت معمولاً با علائمی مثل نفخ، تنگی نفس، سوءهاضمه، بی‌اشتهایی یا تشدید خستگی همراه است.
- انسداد روده یا مثانه: تومورهای بزرگ می‌توانند سبب انسداد در روده و مثانه شوند که معمولاً باعث بروز درد و ناراحتی می‌شوند.
- تراوش جنبی (پلورال افیوژن): در این عارضه فضای بین ریه و قفسه سینه با مایع پر میشود و درنتیجه‌ی آن تنفس دشوار میشود.
- مشکلات تغذیه‌ای: بر اثر سرطان، غذا خوردن و جذب مواد غذایی سخت‌تر میشود و ممکن است سوءتغذیه را به همراه داشته باشد.
تشخیص سرطان تخمدان
آزمایشات و روش های متعددی برای تشخیص این سرطان وجود دارد که عبارتند از:
- معاینه لگن. در طی معاینه لگن، پزشک دستکش به دست کرده و انگشتان خود را وارد واژن شما می کند و به طور همزمان با استفاده از دست دیگر روی شکم شما فشار وارد می کند تا اعضای لگن را احساس کند (لمس کند). پزشک همچنین از نظر بصری دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم را نیز معاینه می کند.
- تست های تصویربرداری. تست هایی مانند سونوگرافی (تشخیص سرطان تخمدان با سونوگرافی شکم) یا سی تی اسکن از شکم و لگن ممکن است به تعیین اندازه، شکل و ساختار تخمدان های تان کمک کند.
- آزمایش خون. آزمایش خون ممکن است شامل آزمایش عملکرد اعضای بدن باشد که می تواند به تعیین سلامت کلی شما کمک کند. پزشک ممکن است خون شما را از حیث نشانگرهای توموری که نشان دهنده سرطان تخمدان هستند نیز آزمایش کند. به عنوان مثال، آزمایش آنتی ژن سرطانی (CA125) 125 می تواند پروتئینی را که اغلب در سطح سلول های سرطانی تخمدان یافت می شود، تشخیص دهد. این آزمایشات نمی توانند به پزشک نشان دهند که مبتلا به سرطان هستید؛ اما ممکن است سرنخ هایی در مورد تشخیص و پیشبینی بیماری در آینده به وی بدهد.
- عمل جراحی. بعضی اوقات تا زمانی که تحت عمل جراحی برای برداشتن تخمدان قرار نگیرید، پزشک نمی تواند از تشخیص این بیماری در شما اطمینان داشته باشد.
- نمونه برداری. در این روش بخش کوچکی از سلول های داخلی یا مایع تخمدان، با استفاده از سوزن بیوپسی به عنوان نمونه برداشته می شود تا در آزمایش مورد بررسی قرار گیرد.
- نگاه انداختن به تخمدان ها با استفاده از دوربینی که بر سر یک تیوب کوچک قرار گرفته است و از طریق یک برش کوچک در ناحیه شکم وارد بدن می شود
آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۱۵۱۸۹ انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.
آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.
آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت
شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲
