بیماری لوپوس و عوامل موثر بر به وجود آمدن آن – قسمت دوم

لوپوس را چگونه تشخیص می‌دهند؟

کالج آمریکایی روماتولوژی برای تأئید تشخیص از یک طرح طبقه بندی استاندارد استفاده می‌کند و اگر فردی حداقل چهار مورد از ۱۱ مورد زیر را دارا باشد، پزشک به بیماری لوپوس شک خواهد کرد.

ضایعات بر روی گونه ها: بثورات پروانه‌ای شکل که در سراسر گونه‌ها و بینی دیده می‌شود.

ضایعات پوستی یا دیسکوئیدی: لکه‌های قرمز پوستی گسترده

حساسیت به نور: پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، خارش پوستی ظاهر می‌شود.

زخم دهانی یا بینی: معمولا بدون درد هستند.

آرتریت (التهاب مفصل) غیر فرسایشی: استخوان‌ها در اطراف مفاصل از بین نمی‌روند، اما در ۲ یا بیشتر مفاصل محیطی، حساسیت، تورم یا تجمع مایع وجود دارد.

پریکاردیت یا پلوریت: التهاب پوشش اطراف قلب (پریکاردیت) یا ریه‌ها (پلوریت)

اختلالات کلیه: وجود میزان بالای پروتئین یا کست‌های سلولی در آزمایش ادرار، نشانه‌ی مشکل کلیوی است.

اختلالات عصبی: فرد دارای تشنج، اختلالات روانی یا مشکل در تفکر و استدلال است.

اختلالات هماتولوژیک (خونی): کم خونی همولیتیک همراه با کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت ها.

اختلالات سیستم ایمنی: وجود یکسری آنتی بادی بر علیه DNA و کاردیولیپین

مثبت شدن تست ANA: بدون استفاده از هر گونه دارو تست ANA مثبت می‌شود.

با این وجود بعضی از افراد با بیماری خفیف شناسایی نمی‌شوند، زیرا علائم و نشانه‌های لوپوس اختصاصی نیستند و از سوی دیگر، برخی از آزمایشات خونی می‌تواند منجر به تشخیص مثبت کاذب بیماری می‌شود، چرا که افراد سالم می‌توانند آنتی بادی‌های مشابه با کسانی که دارای بیماری هستند داشته باشند. پزشکان با در نظر گرفتن علائم، معاینات بالینی و سابقه‌ی پزشکی فرد و خانوادگی او می‌تواند لوپوس را تشخیص دهد و ممکن است آزمایش خون و سایر آزمایشات پاراکلینیکی را درخواست نماید.

اقدامات تشخیصی لوپوس

استفاده از مارکرهای زیستی که شامل آنتی بادی‌ها، پروتئین‌ها، ژنتیک و سایر عواملی که می‌تواند تغییرات اتفاق افتاده در بدن و چگونگی پاسخ به درمان را به پزشک نشان دهد.

آزمایش خون: که شامل آزمایش آنتی بادی‌های ضد هسته، آنتی بادی ضد فسفولیپید، آنتی بادی ضد DNA، آنتی بادی ضد dsDNA، آنتی بادی برعلیه اسمیت، اندازه گیری سطح سرمی کمپلمان‌ها است.

آزمایش ادرار: که با توجه به تعداد پروتئین‌ها، گلبول‌های قرمز وسفید و کست‌های سلولی میزان درگیری کلیه‌ها را نشان خواهد داد.

بیوپسی: بیوپسی از پوست و کلیه جهت بررسی هرگونه آسیب یا التهاب نیز ممکن است انجام شود.

اشعه ایکس: استفاده از اشعه‌ی ایکس و سایر روش‌های تصویربرداری با نشان دادن اندام‌های تحت تاثیر بیماری به پزشکان کمک می‌کند.

تشخیص افتراقی‌های لوپوس چیست؟

به دلیل تشابه لوپوس به سایر بیماری‌ها، تشخیص افتراقی این بیماری حائز اهمیت است.

آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید را در مراحل اولیه نمی‌توان از آرتریت ناشی از لوپوس تشخیص داد، زیرا هر دو بیماری موجب تورم و دردناک شدن مفاصل می‌شوند، همچنین می‌توان ناهنجاری‌هایی از قبیل تغییر شکل گردن قویی در انگشتان، انحراف اولنار و سستی بافت نرم که در مراحل آخر روماتوئید رخ می‌دهد، در لوپوس نیز مشاهده کرد، با این تفاوت که میزان تخریب مفاصل در لوپوس کمتر است. برخی از تظاهرات خارج مفصلی روماتوئید از جمله سروزیت، علائم سیکا یا خشکی چشم، ندول یا گره‌های زیرپوستی، کم خونی و خستگی در بیماران مبتلا به لوپوس نیز دیده می‌شود. از طریق آزمایشات سرولوژی از قبیل Anti CCP می‌توان روماتوئید را از لوپوس تشخیص داد. آنتی بادی ضد هسته‌ی سلول در نیمی از مبتلایان به روماتوئید نمایان می‌شود، همچنین فاکتور روماتوئید در ⅓ از بیماران لوپوس وجود دارد.

Rhupus

این واژه جهت توصیف بیماران با هم پوشانی دو بیماری آرتریت روماتوئید و لوپوس استفاده شده است. این که این بیماری دقیقا حاصل هم پوشانی روماتوئید و لوپوس است و یا دسته‌ای از بیماری لوپوس هست، هنوز مشخص نشده است، اما بیماران قرار گرفته در این گروه برخلاف مبتلایان به لوپوس دارای آرتروپاتی شدید (بیماری مفصلی) هستند.

بیماری بافت همبند مختلط

این بیماری با هم پوشانی علائم لوپوس، اسکلروز، پلی میوزیت و وجود آنتی بادی‌های Anti-RNP با تیتر بالا مشخص می‌شود، با این حال تشخیص این بیماری سخت و پیچیده است، زیرا بسیاری از ویژگی‌های آن به طور پیوسته و طی چندین سال ایجاد می‌شود، همچنین برخی از بیماران مبتلا به این نوع اختلال مانند لوپوس دچار سایر اختلالات بافت همبند نیز هستند.

بیماری‌های نا مشخص بافت همبند (Undifferentiated Connective Tissue Disease)

افراد مبتلا با این بیماری علائم ابتلا به یک بیماری خودایمنی را دارند اما مانند لوپوس و بیماری بافت همبند مختلط معیار طبقه بندی در بیماری‌های بافت همبند را ندارد و علائمی مانند آرتریت، پدیده‌ی رینود و یافته‌های سرولوژیکی که در مراحل اولیه‌ی لوپوس قابل مشاهده نیست را دارد.

اسکلروز سیستمیک

پدیده‌ی رینود همراه با ریفلاکس معده به مری در بیماران اسکلروز دیده می‌شود، اما این علائم اختصاصی نیست و ممکن است در مبتلایان به لوپوس و افراد سالم نیز دیده شود، در مقابل اسکلروداکتیلی (تصلب پوست انگشتان)، تلانژکتازی (اتساع رگ‌های محیطی به صورت لکه‌های قرمز)، کلسینوزیس (اختلال در متابولیسم فسفر) و فشار خون بدخیم همراه با اختلالات کلیوی بیشتر در بیماران اسکلروز دیده می‌شود. ANA مثبت در اغلب بیماران مبتلا به اسکلروزان وجود دارد در حالی که آنتی بادی‌های dsDNA و anti-smith بیشتر برای لوپوس اختصاصی است و در اسکلروز مشاهده نمی‌شود.

سندرم شوگرن

بیماران مبتلا به شوگرن اختلالات نورولوژیک و ریوی مشابه‌ای با لوپوس دارند، با این تفاوت که مبتلایان به شوگرن علائمی مانند ورم ملتحمه چشم، خشکی دهان و تظاهراتی در غدد بزاقی دارند و آنتی بادی‌های ضد Ro و La مختص این بیماری می‌باشد.

واسکولیت

ضایعات پوستی، نوروپاتی و نارسایی کلیوی در لوپوس ممکن است مشابه با واسکولیت عروق کوچک و متوسط مانند پلی آرتریت ندوزا، گرانولوماتوز وگنر و پلی آرتریت میکروسکوپی باشد، با این وجود در این نوع واسکولیت تست ANA منفی است و این بیماران دارای آنتی بادی علیه آنتی ژن سیتوپلاسمی نوتروفیل هستند.

سندرم بهجت

آفت‌های دهانی، بیماری التهابی چشم، بیماری هی نورولوژیک، عروقی و آرتریت هم در بیماران مبتلا به بهجت و هم در بیماران لوپوسی وجود دارد، اما اغلب بیماران مبتلا به سندرم بهجت مرد هستند و فاقد آنتی بادی ANA می‌باشند و اختلالات عروق کوچک، متوسط و بزرگ بیشتر در سندرم بهجت دیده می‌شود.

درماتومیوزیت و پلی میوزیت

معمولا درجات خفیفی از میوزیت (التهاب بافت همبند همراه با تغییرات تخریبی در ماهیچه) در مبتلایان به لوپوس دیده می‌شود، در حالی که بیماران مبتلا به درماتومیوزیت و پلی میوزیت دچار ضعف شدید عضلانی می‌شوند و ۳۰ درصد از آن‌ها دارای آنتی بادی ANA می‌باشند ولی تقریبا همه‌ی افراد مبتلا به لوپوس این آنتی بادی را دارند. بیماران مبتلا به درماتومیوزیت تظاهرات پوستی مانند پاپول‌های گوترون (لکه‌های قرمز) و ضایعات هلیوتروپ (تغییر رنگ صورتی-بنفش پلکها) را دارند و فاقد یافته‌های کلینیکی لوپوس مانند زخم‌های دهانی، آرتریت، نفریت و اختلالات خونی هستند.

بیماری استیل بالغین

تظاهرات بالینی از جمله تب، التهاب و درد مفاصل و لنفادنوپاتی هم در بیماران مبتلا به هر دو بیماری دیده می‌شود، با این تفاوت که بیماران مبتلا به لوپوس دارای لکوپنی و آنتی بادی ANA هستند، اما مبتلایان به استیل بالغین فاقد آنتی بادی ANA و دارای لکوسیتوز هستند.

بیماری کیکوچی

معمولا به صورت لنفادنیت نکروز دهنده‌ی خود محدود شونده می‌باشد و علائم آن شامل درد عضلانی و مفاصل و با شیوع کمتر هپاتواسپلنومگالی (بزرگی کبد و طحال) می‌باشد. از نظر علائم بالینی تشابهاتی با لوپوس دارد، ولی معمولا درمان آن به خوبی انجام می‌گیرد و تشخیص دقیق آن بر اساس نمونه برداری از غدد لنفاوی که تجمع سلولی در بافت را نشان می‌دهد، صورت می‌گیرد.

بیماری سرم

علائم مشابه بیماری سرم با لوپوس عبارتند از تب، لنفادنوپاتی، تظاهرات پوستی، آرتریت و در موارد شدید نتایج سنجش پروتئین‌های کمپلمان نیز غیر طبیعی است، اما بر خلاف لوپوس آنتی بادی ANA در این بیماران منفی است و عموما بیماری خود محدود شونده می‌باشد.

فیبرومیالژیا

علائمی همچون درد عضلانی و مفاصل و خستگی عمومی در هر دو بیماری دیده می‌شود، ولی آرتریت، ضایعات حساس به نور و درگیری ارگان‌های داخلی در فیبرومیالژیا دیده نمی‌شود. فیبرومیالژیا بیشتر در افراد مبتلا به بیماری‌های روماتوئیدی سیستمیک دیده می‌شود، بنابراین بیماران مبتلا به لوپوس ممکن است دارای فیبرومیالژیا باشند.

عفونت ها

عفونت‌های ویروسی مانند سیتومگالوویروس، ویروس هپاتیت B و C و برخی باکتری‌ها مانند سالمونلا و توبرکلوزیس می‌توانند علائمی شبیه به لوپوس را ایجاد کنند، اما می‌توان با آزمایشات سرولوژیکی تعدادی از این ویروس‌ها را تشخیص داد.

مولتیپل اسکلروزیس (بیماری MS)

به صورت نادر بیماران مبتلا به لوپوس دارای علائم نوروپاتولوژی هستند، که تمایز آنها از بیماری MS بسیار مهم است. التهاب عصب بینایی و سندرم هرمی (پیرامیدال) مشخصه‌ی بیماری MS هستند، که به وسیله‌ی MRI تشخیص داده می‌شوند.

بدخیمی ها

لوسمی (سرطان خون) و سندرم میلودیسپلاستیک (ناهنجاری در تقسیم سلول بنیادی خون) ممکن است علائم خونی مشابه به لوپوس را داشته باشند، اما تکثیر مونوکلونال سلول‌های B و T (قابل ارزیابی به وسیله‌ی ایمونوتایپینگ) و افزایش مونوسیت‌ها وجه افتراق بدخیمی‌ها از لوپوس است. بیماران مبتلا به لنفوما علائمی همچون بزرگی طحال، لنفادنوپاتی یا افزایش لاکتات دهیدروژناز را دارند. لنفوم آنژیوایمونوبلاستیک سلول T به وسیله‌ی نمونه برداری از بافت غده‌ی لنفاوی تشخیص داده می‌شود.

پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک

بیماران مبتلا به لوپوس دچار تب و ترومبوسیتوپنی ( کاهش تعداد پلاکت‌های خون) می‌شوند و بیماران مبتلا به پورپورای ترومبوتیک نیز مبتلا به کم خونی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک و نارسایی حاد کلیه و نوسانات عصبی می‌شوند، از این رو افتراق این دو بیماری حائز اهمیت است.

درمان لوپوس چیست؟

در حال حاضر برای بیماری لوپوس هیچ درمانی وجود ندارد، اما افراد می‌توانند علائم و عوارض خود را با تغییر سبک زندگی و دارو کنترل کنند.

اهداف درمان عبارتند از:

• جلوگیری یا کنترل عوارض
• کاهش خطر آسیب اندام ها

هدف استفاده از داروها عبارتند از:

• کاهش درد و تورم
• تنظیم فعالیت سیستم ایمنی
• تنظیم تعادل هورمون ها
• کاهش و جلوگیری از آسیب مفاصل و اندام ها
• کنترل فشار خون
• کاهش خطر ابتلا به عفونت ها
• کنترل کلسترول

درمان دارویی تنها با تجویز و صلاحدید پزشک انجام می‌شود و مطالب دارویی زیر تنها جه افزایش اطلاعات شما است.

داروهای ضد التهاب کورتیکواستروئید: به منظور کاهش التهاب یا کاهش سطح فعالیت‌های خودایمنی بدن در موارد خفیف بیماری از داروهای ضد التهاب کورتیکواستروئید و در موارد شدید از داروهای سیتوتوکسیک (شیمی درمانی) استفاده می‌شود. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی در کاهش التهاب و درد عضلات، مفاصل و سایر بافت‌ها مفید هستند، از جمله آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و سولینداک، که شایعترین عوارض آنها ناراحتی معده، دردهای شکمی و زخم معده است، بنابراین توصیه می‌شود که جهت کاهش این عوارض همراه با غذا خورده شود.

داروهای ضد مالاریا: داروهای ضد مالاریا از جمله هیدروکلروکین نیز بر روی سیستم ایمنی اثر می‌گذارد و از عود لوپوس جلوگیری می‌کند.

داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی: از جمله آزاتیوپرین، مایکوفنولات موفتیل و متوتروکسات نیز کمک کننده هستند و عوارض جانبی آن‌ها شامل افزایش خطر ابتلا به عفونت، آسیب کبدی، کاهش باروری و افزایش خطر ابتلا به سرطان می‌باشد.

داروهای بیولوژیک: مانند بلیمومب که به صورت داخل وریدی استفاده می‌شود و عوارضی همچون حالت تهوع، اسهال و عفونت و به ندرت بدتر شدن افسردگی را ممکن است به دنبال داشته باشد. ریتوکسی مب را می‌توان در موارد مقاوم لوپوس استفاده کرد و عوارض جانبی آن شامل واکنش آلرژیک به تزریق داخل وریدی و عفونت است.

درمان‌های جایگزینی و خانگی

به غیر از داروها، اقدامات زیر ممکن است به کاهش درد و یا کاهش بروز لوپوس کمک کنند:

• اعمال حرارت و سرما
• شرکت در فعالیت‌های آرام سازی یا مراقبه، از جمله یوگا و تای چی
• در صورت امکان انجام منظم ورزش
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب
• تا حد امکان، اجتناب از استرس

بعضی از افراد از مکمل‌های گیاهی استفاده می‌کنند، با این حال راجع به ایجاد مسمومیت توسط آنها هشدار داده شده است، بنابراین حتما قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز ضایعات بدون علت مشخص، تب و درد مداوم یا خستگی به متخصص داخلی مراجعه کنید.

آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱  و ایزو ۱۵۱۸۹  انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.

آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.

آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت

شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲