در قسمت اول با تعدادی از بیماری های غدد فوق کلیوی یا غدد آدرنال ، آشنا شدید. در ادامه به معرفی سایر بیماری های مرتبط با این غدد می پردازیم.
کریز آدرنال یا بحران فوق کلیه
۱) کریز آدرنال چیست؟
کریز یا بحران آدرنال یکی از مشکلات جدی در پزشکی می باشد که در صورت عدم درمان منجر به مرگ فرد می شود. غدد آدرنال به صورت دوطرفه در بالای کلیه ها قرار گرفته اند این دو غده، هورمون های زیادی را تولید می کنند که برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند. دو نوع از این هورمون ها اهمیت ویژه ای دارند.
الف) هورمون کورتیزول، این هورمون باعث کنترل چگونگی استفاده ی بدن از قند می شود و علاوه بر آن باعث تنظیم پاسخ های بدن نسبت به استرس ها می شود.
ب ) آلدسترون، این هورمون منجر به کنترل سطح مایع و نمک های بدن می شود.
کریز آدرنال هنگامی رخ می دهد که غدد آدرنال قادر به تولید کافی کورتیزول یا کورتیزول و آلدسترون در مواجهه با استرس نمی باشد. اگر این دو هورمون به میزان کافی در بدن وجود نداشته باشد منجر به شوک می شود چرا که کاهش این دو هورمون منجر به افت فشار تا محدوده خطرناک می شود و سرانجام باعث بیهوشی فرد می گردد.
۲) علایم کریز یا بحران آدرنال چیست؟
- تهوع و استفراغ
- درد شکم
- احساس ضعف
- تب
- گیجی
- غش کردن
- افت فشار خون
۳)علل کریز یا بحران آدرنال چیست؟
کریز آدرنال معمولاً در افرادی ایجاد می شود که یک بیماری زمینه ای دارند که منجر به تحت تاثیر قرار دادن عملکرد غدد آدرنال شده است و غده آدرنال نمی تواند به اندازه کافی هورمون ترشح کند و نارسا است افراد مبتلا به نارسایی آدرنال در شرایط استرس مانند جراحی، بیمار شدن، تصادف و استرس های روحی اگر هورمون به اندازه کافی دریافت نکنند وارد کریز آدرنال می شوند.
کریز آدرنال می تواند همچنین در افرادی رخ بدهد که به طور طولانی مدت، دوز بالایی از استروئیدها (کورتون) را مصرف کرده و ناگهانی قطع می کنند.
۴) آیا آزمایشی نیازهست؟
بله ، در صورتی که به کریز آدرنال شک شود باید سطح هورمون ها و قند خون و الکترولیت های بدن چک شود.
۵) کریز یا بحران آدرنال چگونه درمان می شود؟
درمان می بایستی در مراکز بیمارستانی انجام شود و برای شروع درمان نیاز به گرفتن رگ خوب می باشد تا از طریق آن دو چیز مهم برای بدن جبران شود:
- جبران آب و الکترولیت (نمک) از دست رفته
- جایگزینی هورمون های آدرنال
بعد از اینکه علایم حیاتی و حال عمومی بیمار مناسب شد می بایست علت کریز آدرنال معلوم شود و بیمار از نظر احتمال وجود عفونت و یا سایر علل که باعث کریز آدرنال شود بررسی شود.
۶) آیا کریز یا بحران آدرنال قابل پیشگیری است؟
بله، در صورتی که مشکلی در عملکرد آدرنال وجود داشته باشد با تجویز هورمون های جایگزینی می توان از بروز کریز آدرنال جلوگیری کرد.بیماران می بایست به صورت روزانه این هورمون ها را دریافت کنند و این نکته بسیار حائز اهمیت است که اگر تغییری در علایم بیمار ایجاد شود حتماً به پزشک خود اطلاع دهد.
همچنین می بایست از پزشک خود بخواهید که علائم اورژانسی را توضیح دهد و در صورت ابتلای شما به این علائم، باید سریعاً داروهای خود را مصرف کرده و سپس با ۱۱۵ تماس بگیرید.
بیمار مبتلا به نارسایی آدرنال، باید همیشه کارت اطلاعات پزشکی را که اسم بیماری و درمان حالت کریز آدرنال در آن هست را با خود داشته باشد.
بیمار مبتلا به نارسایی آدرنال، هیچگاه نباید بدون هماهنگی با پزشک خود، داروهای مصرفی را قطع یا تغییر مقدار دهد. در صورت واقع شدن در شرایط استرس، بیماری، تصادف عفونت و غیره با راهنمایی پزشک خود، نیاز به میزان بیشتری دارد تا بتواند شرایط استرس زا را تحمل کند.
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
۱) هایپرپلازی مادرزادی آدرنال چیست؟
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال یا CAH( Congenital Adrenal Hyperplasia ) یک بیماری ژنتیکی می باشد که منجر به اختلال در عملکرد غدد آدرنال یا فوق کلیه می شود (غدد آدرنال وظیفه تولید هورمون های زیادی را دارند).
بیماری هایپرپلازی مادرزادی آدرنال چندین فرم مختلف دارد که در این متن به شایع ترین نوع آن یعنی نوع کلاسیک پرداخته می شود. در CAH، سه هورمون اصلی غدد آدرنال یا فوق کلیه تحت تاثیر قرار می گیرند.
- آلدسترون : وظیفه این هورمون کنترل آب و نمک می باشد و بیماران مبتلا به CAH فرم کلاسیک میزان آلدسترون در خونشان کاهش می یابد.
- کورتیزول : این هورمون باعث کنترل مصرف قند و چربی بدن برای تبدیل شدن به انرژی می شود. و همچنین باعث کنترل استرس می شود. که در CAH این هورمون هم کم می شود.
- آندروژن : آندروژن یا هورمون مردانه که یکی از مهمترین زیر گروه آنان، تستوسترون می باشد. در افراد CAH میزان ، تستوسترون افزایش می یابد (تستوسترون هم در مردان و هم در زنان تولید می شود.)
۲) علایم CAH چیست؟
علایم CAH به دو فاکتور وابسته است : ۱- شدت بیماری ۲- جنس فرد مبتلا
نوزادان با CAH شدید به اندازه ی کافی آلدسترون یا کورتیزول ندارند و همین موضوع منجر به ایجاد کریز آدرنال در نوزاد می شود که منجر به بدحال شدن او می شود. نوزاد مبتلا به کریز آدرنال فشار خون و سطح قند خون پایین دارد.
نوزادان دختر با CAH مشکلات دیگری دارند. دستگاه تناسلی آنان شبیه پسران می شود. و این به خاطر تولید بیش از حد هورمون های مردانه در بدن آنان است.
در نوزادان پسر مبتلا به CAH اگر درمان نشوند می تواند منجر به بلوغ زودرس شود و می تواند در هر دو جنس منجر به کوتاهی قد شود چون توقف رشد در آنان زود صورت می گیرد.
۳) درمان CAH چگونه است؟
درمان اصلی CAH شامل جایگزینی هورمون هایی می باشد که در CAH کم تولید می شود.
- استروئید، که جایگزینی برای هورمون کورتیزول می باشد.
- فلووروکورتیزون، جایگزینی برای هورمون آلدسترون می باشد که باعث حفظ فشار خون نرمال وتعادل آب و نمک می شود. نکته ی حائز اهمیت بر تجویز این داروها، مقدار آنان می باشد که باعث رشد نرمال در بچه و بلوغ به هنگام شود.
برخی از کودکان با CAH نیاز به دریافت قرص های نمک یا خوردن نمک بیشتری دارند که به مرور زمان و با بزرگتر شدن آنان براساس نظر پزشک می توان آنان را حذف کرد.
۴) در مورد شکل غیرعادی دستگاه تناسلی نوزاد دختر چه کاری می توان کرد؟
یکی از راهکارهای ارائه شده برای ایجاد دستگاه تناسلی دخترانه در نوزادان دختر مبتلا به CAH که ظاهر دستگاه تناسلی شان بیشتر شبیه پسران است، جراحی است اما جراحی همیشه نیاز نمی باشد. اگر دختران دستگاه تناسلی غیرنرمال دارند می بایست با تیم متخصص در درمان CAH صحبت کنید. آنان راه حل های موجود را به شما خواهند گفت مثل جراحی کردن. اگر تمایلی به جراحی نباشد می توان سایر درمان ها را زیرنظر متخصصین دنبال کرد. اما به یاد داشته باشید که دختر شما از نظر ژنتیکی و اندام های داخل بدنی اش سالم است و شبیه سایر دختران سالم می باشد و مثل سایر دخترها می تواند بعد از بلوغ باردار شود.
۵) آیا احتمال وضوع مشکلاتی جدی برای مبتلایان به CAH هست؟
بله، این افراد احتمال دارد دچار کریز آدرنال شوند که جز اورژانس ها محسوب می شود و احتمال وقوع آن در موارد زیر بیشتر است.
- وقتی کودک بیمار است خصوصاً تهوع و استفراغ یا تب و عفونت داشته باشد.
- اگر داروهایش را قطع کند
- اگر هرگونه عمل جراحی داشته باشد.
در مورد اقداماتی که در این سه موقعیت برای کودکتان باید انجام دهید پزشک توضیح کافی را می دهد اما به یاد داشته باشید در مواردی مثل تهوع، استفراغ، تب و عفونت و… لازم است دوز بالاتری از دارو به بیمار داده شود. و گاهی لازم می شود که کودک را سریعاً به اورژانس رساند و انجام این اقدامات می تواند در جلوگیری از ایجاد کریز آدرنال موثر باشد.
کریز آدرنال یک اورژانس محسوب می شود و علایم آن ناگهانی است و شامل تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، درد شکم، تب، گیجی، ضعف وغش کردن می باشد.
فئوکروموسیتوما
۱) فئوکروموسیتوما چیست ؟
فئوکروموسیتوما یک تومور نادر است. که عموماً در داخل غده آدرنال ایجاد می شوند. غدد آدرنال ارگان های کوچکی بر روی کلیه ها هستند. این بیماری منجر می شود که هورمون آدرنالین بیش از حد تولید شود که این افزایش در سطح هورمون آدرنالین، علایمی را مثل افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب،تعریق و سردرد به همراه دارد. برخی از مردم به مجموعه ی این علایم اصطلاحاً spell یا حمله می گویند.
فئوکروموسیتوما معمولاً در بزرگسالان رخ می دهد اما در کودکان هم وجود دارد. افراد با برخی بیماری ها مثل ون هیپل لیندا و یا نئوپلاست های متعدد غددی احتمال بیشتری برای ابتلاء به فئوکروموسیتوما دارند.
فئوکروموسیتوما یک رویداد جدی است و می تواند باعث آسیب قلب و حتی مرگ شود.
۲) علایم فئوکروموسیتوما چیست؟
علایم در افراد مختلف و حتی در بزرگسالان و کودکان با یکدیگر متفاوت است. اما علایم شایع، شامل موارد زیر است :
- سردرد (طولانی یا کوتاه مدت، شدید یا خفیف)
- تعریق
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- لرزش
- رنگ پریدگی
- کوتاهی نفس ها
- برخی از مبتلایان علامتی ندارند و بعضی از آنان در حین انجام اعمال جراحی با افزایش شدید فشار خون متوجه احتمال وجود فئوکروموسیتوما می شوند.
اکثر بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوما فشار خون های خیلی بالایی دارند که می تواند خطرناک باشد. فشار خون در این افراد با تغییر موقعیت و یا سایر علل می تواند بالا یا پایین برود.
۳) چه آزمایشاتی برای تشخیص فئوکروموسیتوما لازم است؟
سطح هورمون در آزمایش خون و ادرار اندازه گیری می شود.
قبل از انجام آزمایشات، بیمار می بایست به پرستار یا پزشک خود در مورد کل داروهایی که تاکنون خودش مصرف کرده یا پزشک تجویز کرده است توضیح بدهد و قبل از انجام آزمایشات امکان دارد نیاز به قطع آنان (داروها)باشد چون برخی از داروها می توانند نتایج آزمایشات را تحت تاثیر قرار بدهند. اگر آزمایش خون و ادرار شواهدی از احتمال وجود فئوکروموسیتوما داشت در قدم بعدی می بایست از غدد آدرنال CT یا MRI گرفته شود. و اگر در آنان شواهدی به نفع فئوکروموسیتوما نبود می توان از سایرروش های عکس برداری استفاده کرد.
۴) فئوکروموسیتوما چگونه درمان می شود؟
فئوکروموسیتوما می بایست جراحی شود و از دو هفته قبل از جراحی پزشک داروهایی تجویز می کند که فشار خون و ضربان قلب بیمار را تحت کنترل خود قرار بدهد و این کار منجر به جلوگیری از مشکلات احتمالی حین عمل می شود.
فئوکروموسیتوما معمولاً رفتار سرطانی ندارد اما در هر صورت می بایست جراح تا جای ممکن آن را خارج کند و همچنین می توان برای درمان موارد بدخیم از اشعه درمانی، شیمی درمانی و…. استفاه کرد. اکثر مبتلایان به فئوکروموسیتوما بعد عمل جراحی بهبودی می یابند اما احتمال عود آن هم وجود دارد. به همین علت پیگیری بیمار بعد از عمل جراحی حائز اهمیت می باشد.
۵) اگر فرد مبتلا به فئوکروموسیتوما باردار باشد چه اتفاقی رخ می دهد؟
اگر فرد باردار باشد می بایست توسط پزشک تحت نظر باشد و داروهایش را برای کنترل علایم مصرف کند و اگر سن بارداری اش زیر۲۴ هفته باشد می تواند کاندید عمل جراحی برای خارج کردن فئوکروموسیتوما بشود.
و اگر سن بارداری اش بعد از ۲۴ هفته باشد و جنین در حدی باشد که بتواند در محیط خارج رحم زنده بماند. براساس صلاحدید پزشک بیمار می تواند به طور همزمان تحت سزارین و خارج کردن فئوکروموسیتوما قرار بگیرد.
اگر فرد باردار به فئوکروموسیتوما مبتلا است انجام سزارین بر زایمان طبیعی ارجح است.
کارسینوم آدرنال (سرطان غده فوق کلیه)
۱) سرطان غده فوق کلیه چیست؟
سرطان غده فوق کلیه وقتی رخ می دهد که سلولهای نرمال غدد فوق کلیه به سلولهای غیرطبیعی تغییر یابند و رشد آنها کنترل شده نباشد. غدد فوق کلیه در قسمت فوقانی کلیه ها قرار گرفته اند و هورمون های متفاوتی تولید می کنند.
۲) علایم سرطان غده فوق کلیه چیست؟
گاهی سرطان های غده فوق کلیه هورمون تولید می کند و باعث علایمی مانند افزایش وزن، ضعف عضلانی، افزایش فشار خون و افزایش قند خون می شوند. در زنان می تواند باعث ایجاد رشد مو به فرم مردانه و اختلال قاعدگی شود. بعضی از علایم سرطان غده فوق کلیه ارتباطی با تولید هورمون ندارد مانند درد پهلوها، کاهش وزن و از دست دادن اشتها. البته بعضی از افراد مبتلا به سرطان غده فوق کلیه ممکن است علامت نداشته باشند و به صورت تصادفی در سونوگرافی یا سایر روش های تصویربرداری از شکم کشف شوند.
۳) راه تشخیص سرطان غده فوق کلیه چیست؟
سطح هورمون ها در خون و ادرار اندازه گیری می شود و یک روش تصویربرداری مثل CT اسکن یا MRI از شکم انجام می شود که باعث تشخیص می شود.
۴) سرطان غده فوق کلیه چگونه درمان می شود؟
اکثر بیماران مبتلا به سرطان غده فوق کلیه جراحی می شوند و غده مبتلا خارج می شود. بعد از جراحی ممکن است اقدامات دیگری مانند شیمی درمانی (کموتراپی) و یا رادیوتراپی انجام شود. در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که سلولهای سرطانی را می کشد یا مانع رشد آنها می شود. داروی شیمی درمانی که اغلب در سرطان غده فوق کلیه استفاده می شود. میتوتان است.
۵) بعد از شروع درمان، چه اقداماتی لازم است؟
فرد مبتلا باید از نظر عود احتمالی بیماری تحت نظر باشد و به صورت دوره ای تحت معاینه، آزمایش و تست های تصویربرداری قرار گیرد. در صورت بوجود آمدن دوباره علایم، بیمار حتماً باید با پزشک معالج مشورت کند.
آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۱۵۱۸۹ انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.
آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.
آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت
شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲
