تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل بوده و ترشح کننده هورمون های تیروئید است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده جزء بزرگترین غدد بدن می‌باشد که وزن آن حدود بیست و پنج گرم و اندازه آن در مردان بزرگ‌تر است. اندازه تیروئید در زنان، در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می‌یابد. این غده می‌تواند درگیر بیماری‌های مختلفی شود که باید با آزمایش تیروئید به قطعیت درباره آن‌ها رسید.
هورمون های تیروئید
هورمون های تیروئید نقش مهمی در موارد زیر دارند:
- متابولیسم و وزن
- دمای بدن
- حالت خلقی
- کنترل عضلات
- هضم
- رشد
- عملکرد و رشد مغز
- عملکرد قلب
چندین حالت می‌تواند باعث عدم تعادل هورمون تیروئید شود. شایع‌ترین آن‌ها بیماری‌های خود ایمنی و کمبود ید است.
تست یا آزمایش تیروئید
اگر پزشک فوق تخصص غدد مشکوک به اختلال تیروئید در شما باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش خون را که بخشی از عملکرد تیروئید را مشخص می‌کند، تجویز کند. این آزمایشات میزان هورمون تیروئید را در خون اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تعیین عملکرد غده تیروئید کمک کند.
رایج‌ترین موارد آزمایش تیروئید عبارتند از:
- هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
- T4 آزاد
در بعضی موارد، پزشک غدد ممکن است آزمایش‌های زیر را نیز تجویز نماید:
• T3 آزاد
• کلسیتونین
• تیروگلوبولین
• آنتی‌بادی‌های تیروئید
آزمایش TSH گاهی به صورت خودآزمایی و به عنوان آزمایش غربالگری اولیه انجام می‌شود. TSH در غده هیپوفیز تولید می‌شود. این هورمون تیروئید را تحریک می‌کند تا تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید کند.
عدم تعادل در هورمون TSH، اطلاعاتی را در مورد تیروئید و توانایی آن در تولید و ترشح هورمون‌های تیروئید فراهم می‌کند. این اغلب حساس‌ترین شاخص در وجود مشکل تیروئید می‌باشد.
دامنه طبیعی سطح TSH در بزرگسالان بین ۰.۴ mlU/L تا ۴ mlU/L (واحد بین المللی میلی بازای هر لیتر) است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که این محدوده باید چیزی حدود ۰.۴۵ mIU/L تا ۲.۵ mIU/L باشد.
همچنین، ممکن است محدوده TSH بر اساس آزمایشگاهی که خون شما در آن تجزیه و تحلیل می‌شود کمی متفاوت باشد.
سطح TSH در کودکان، نوزادان و زنان باردار می‌تواند خارج از حد طبیعی بزرگسالان باشد.
اگر از قبل به دلیل اختلال تیروئید تحت درمان هستید، اگر میزان تیروئید شما بین ۰.۵ mIU/L تا ۳ mIU/L باشد، پزشک غدد احتمالا سطح TSH شما را طبیعی تلقی خواهد کرد. این میزان ممکن است بسته به سن و جنسیت شما متفاوت باشد.
نمودار سطح تست هورمون تحریک کننده تیروئید
سطح TSH تنها شاخصی برای عملکرد تیروئید می‌باشد. سطوح THS از نظر جنسیت، سن و سایر عوامل متفاوت هستند. به طور کلی، سطح TSH طبیعی، کم و زیاد عبارتند از:
|
جنسیت |
سن |
نرمال |
کم |
زیاد |
|
مرد |
۱۸-۳۰ | ۰.۵-۴.۱۵ mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.5 mIU/L |
|
مرد |
۳۱-۵۰ | ۰.۵-۴.۱۵ mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.15 mIU/L |
|
مرد |
۵۱-۷۰ | ۰.۵-۴.۵۹ mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.6 mIU/L |
|
مرد |
۷۱-۹۰ | ۰.۴-۵.۴۹ mIU/L | <0.4 mIU/L | >5.5 mIU/L |
|
زن |
۱۸-۲۹ | ۰.۴-۲.۳۴ mIU/L | <0.4 mIU/L | >4.5 mIU/L |
|
زن |
۳۰-۴۹ | ۰.۴-۴.۰ mIU/L | <0.4 mIU/L | >4.1 mIU/L |
|
زن |
۵۰-۷۹ | ۰.۴۶-۴.۶۸ mIU/L | <0.46 mIU/L | ۴.۷-۷.۰ mIU/L |
سطح هورمون تحریک کننده تیروئید در دوران بارداری
هورمون های تیروئید می‌توانند بر رشد مغز و سیستم عصبی کودک، به ویژه در سه ماهه اول تأثیر بگذارند. بدن کودک، خود به خود در حدود ۱۲ هفته شروع به تولید هورمون های تیروئید می‌کند. تا آن زمان، انتقال هورمون های تیروئید کاملا به مادر وابسته است.
هم کمکاری تیروئید و هم پرکاری تیروئید می‌توانند در دوران بارداری رخ دهند. همچنین، ممکن است قبل از بارداری یکی از این شرایط را داشته باشید و از آن بی‌اطلاع باشید.
بیماری تیروئید درمان نشده می‌تواند باعث سقط جنین، زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد شود. همچنین می‌تواند باعث پره اکلامپسی شود. داشتن تیروئید کم کار در دوران بارداری نیز می تواند بر رشد و رشد کودک تأثیر بگذارد.
بررسی میزان TSH در دوران بارداری برای اطمینان از سالم ماندن شما و کودک مهم است.
هورمون های ترشح شده در دوران بارداری می‌توانند بر میزان TSH تأثیر بگذارند و آن‌ها را از تعداد معمول شما تغییر دهند.
این نمودار مروری بر سطح TSH نرمال، کم، و زیاد را برای زنان بارداری که بین ۱۸ تا ۴۵ سال دارند، فراهم می‌سازد:
|
نرمال |
کم |
زیاد |
|
|
سه ماهه اول |
۰.۲-۲.۵ mIU/L | <0.2 mIU/L | ۲.۵-۱۰ mIU/L |
|
سه ماهه دوم |
۰.۳-۳.۰ mIU/L | <0.3 mIU/L | ۳.۰۱-۴.۵۰ mIU/L |
|
سه ماهه سوم |
۰.۸-۵.۲ mIU/L | <0.8 mIU/L | >5.3 mIU/L |
با پزشک خود در مورد میزان TSH خود در دوران بارداری صحبت کنید. پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما به داروی تیروئید نیاز دارید یا اینکه داروی تیروئید فعلی شما باید بر اساس سطح TSH مورد نظر برای مراحل مختلف بارداری تنظیم گردد.
سطح پایین TSH یا هورمون تحریک کننده تیروئید چه چیزی را نشان می‌دهد؟
اگر سطح TSH شما کمتر از حد مجاز باشد، ممکن است دچار پرکاری تیروئید باشید. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز، سطح هورمون تیروئید را خیلی زیاد حس کرده و آن را با کاهش تولید TSH جبران می‌کند.
عوارض پرکاری تیروئید عبارتند از:
- کاهش وزن ناخواسته
- پوکی استخوان (درباره پوکی استخوان و آزمایش مربوط به آن بخوانید)
- فیبریلاسیون دهلیزی
- تورم چشم یا اختلال در بینایی (اگر پرکاری تیروئید شما با بیماری گریوز همراه باشد، احتمال بروز آن وجود دارد)
- بحران تیروتوکسیک (طوفان تیروئید)
علائم سطح پایین TSH یا هورمون تحریک کننده تیروئید
بسیاری از علائم پرکاری تیروئید، به دلیل شرایط دیگر نیز ایجاد می‌شود. یک پزشک می‌تواند تشخیص دهد که علائمی را که شما تجربه می‌کنید ناشی از سطح پایین TSH است یا مربوط به چیز دیگری است. بزرگسالان مسن ممکن است علائم کمی داشته باشند و یا اصلا علائمی نداشته باشند.
برخی از علائمی که باید مراقبت بود، عبارتند از:
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- تپش قلب (ضربان بالای قلب)
- کاهش وزن بدون دلیل
- احساس تحریک یا عصبی بودن
- لرزش در دست‌ها و انگشتان
- خستگی یا خستگی
- احساس گرسنگی بیشتر از حد معمول
- بی‌خوابی
- نازک شدن پوست یا مو
- تغییر در حرکات روده، به ویژه میزان دفعات بیشتر دفع مدفوع
- افزایش تعریق
- تغییر در سیکل قاعدگی
علل پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید می‌تواند توسط چندین بیماری ایجاد شود، از جمله:
- بیماری گریوز
- بیماری پلامر (گواتر چند سلولی سمی)
- ندول تیروئید سمی
- التهاب تیروئید
- مصرف بیش از حد داروی تیروئید
آنچه که سطح بالای TSH نشان می‌دهد
اگر سطح TSH شما بالاتر از حد معین باشد، ممکن است دچار کم کاری تیروئید باشید. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز با پمپاژ TSH بیشتر، مقدار کم هورمون تیروئید را جبران می‌کند.
این بیماری بیشتر در خانم‌های مسن شایع است اما در هر جنسیتی در هر سنی ممکن است بروز کند. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی نیز می‌توانند با سطح TSH بالا متولد شوند. خطرات و عوارض کم کاری تیروئید بر اساس سن متفاوت است.
در صورت عدم درمان، خطرات و عوارض کم کاری تیروئید در بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری قلبی
- نارسایی قلبی
- گواتر (غده تیروئید بزرگ شده)
- افسردگی، که ممکن است شدید شود
- ناباروری
- نوروپاتی جانبی (محیطی)
- میکسدما (کم کاری تیروئید به شدت پیشرفته)
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
در صورت عدم درمان، خطرات و عوارض در نوزادان شامل موارد زیر است:
- تأخیر در رشد
- ناتوانی ذهنی
- ضعف عضلانی، که می‌تواند تشدید شده و باعث ناتوانی جسمی گردد
- فتق نافی
- مشکل در تنفس
- یرقان
در صورت عدم درمان، خطرات و عوارض در کودکان و نوجوانان شامل موارد زیر است:
- تاخیر در رشد، که سبب کوتاهی قد می‌شود
- تاخیر در بلوغ
- تأخیر در رشد دندان‌های دائمی
- تأخیر در رشد و کاهش توانایی شناختی
علائم سطح بالای TSH
کمکاری تیروئید در مراحل اولیه می‌تواند بدون علامت باشد. با پیشرفت بیماری، ممکن است برخی علائم و یا همه علائم زیر تجربه کنید.
بسیاری از علائم غیر اختصاصی هستند و در سایر بیماری‌ها نیز مشاهده می‌شوند. بنابراین، مهم است که اگر هرکدام از موارد زیر را تجربه می‌کنید، هورمون های تیروئید خود را آزمایش کنید:
- مشکلات حافظه
- گواتر
- ضربان آهسته قلب
- افسردگی
- افزایش وزن
- مفاصل متورم، سفت یا دردناک
- خستگی
- یبوست
- خشکی پوست یا مو
- کم پشت شدن موها
- تغییر در قاعدگی
- افزایش حساسیت به سرما
دلایل کمکاری تیروئید
کمکاری تیروئید می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- تیروئیدیت هاشیموتو (تخریب خود ایمنی غده تیروئید)
- کمبود ید در رژیم غذایی
- برداشتن غده تیروئید از طریق جراحی
- درمان‌های سرطان، مانند پرتودرمانی
- مشکلات غده هیپوفیز، از جمله تومورهای خوش خیم
- تیروئیدیت
- داروهای خاصی مانند آمیودارون (Pacerone) و لیتیوم
- مصرف بیش از حد داروی پرکاری تیروئید
چگونه سطح TSH تغییر می‌کند؟
مراجعه به پزشک برای کنترل غده تیروئید و تولید هورمون‌های تیروئید، تنها راه جامع تعیین سطح سلامت تیروئید است.
تیروئید یکی از چندین غده و ساختاری است که سیستم غدد درون ریز بدن را تشکیل می‌دهند.
غده تیروئید با همکاری غده هیپوفیز و هیپوتالاموس کار می‌کند. این غدد، تیروئید را تحریک می‌کنند تا دو هورمون ترشح کند، سپس هورمون‌ها در جریان خون آزاد می‌شوند: T4 و T3.
اگر غده تیروئید شما به اندازه کافی T3 یا T4 تولید نمی‌کند، ممکن است کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار) ایجاد شود. اگر غده تیروئید بیش از حد T4 تولید کند، می‌تواند به پرکاری تیروئید (تیروئید بیش از حد فعال) منجر شود.
لازم به ذکر است که در مورد میزان طبیعی TSH نیز اختلاف نظر وجود دارد. به همین دلیل، مهم است که در مورد علائمی که تجربه می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید. همچنین باید اطلاعاتی را در مورد سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی در اختیار پزشک قرار دهید.
درمان سطح غیر طبیعی TSH
یک پزشک با بررسی سابقه پزشکی شما، انجام معاینه فیزیکی و انجام چندین آزمایش از جمله آزمایش خون، اختلال تیروئید را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد (اما نه در همه موارد)، ممکن است به سونوگرافی تیروئید یا اسکن تیروئید نیاز داشته باشید.
درمان های کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند، که در نهایت بستگی به شدت بیماری و پاسخ شما به دارو دارد.
کم کاری تیروئید (TSH بالا)
کم کاری تیروئید با لووتیروکسین (سینتروئید)، هورمون مصنوعی تیروئید، درمان می‌شود. لووتیروکسین یک داروی خوراکی است که روزانه با معده خالی مصرف می‌شود. مقدار دوز شما ممکن است با گذشت زمان تغییر کند و معمولا بر اساس سطح TSH خون تنظیم می شود.
پرکاری تیروئید (TSH پایین)
پرکاری تیروئید ممکن است به چندین روش درمان شود. سن، شدت بیماری، علت اصلی و سلامت کلی شما در نظر گرفته خواهد شد. درمان ها عبارتند از:
- داروهای ضد تیروئید. این داروهای خوراکی از تولید بیش از حد هورمون تیروئید جلوگیری می‌کنند. متداول‌ترین داروی تجویز شده برای این بیماری، متیمازول (تاپازول) است.
- ید رادیواکتیو. این یک قرص است که به صورت خوراکی مصرف می‌شود، که برای از بین بردن قسمتی و یا کل تیروئید طراحی شده است. این قرص معمولا فقط یکبار مصرف می‌شود، اگرچه برخی از افراد ممکن است به بیش از یک نوبت درمان نیاز داشته باشند. در نهایت، ممکن است لازم باشد روزانه داروی جایگزین تیروئید مصرف کنید.
- تیروئیدکتومی. این روش جراحی، بخش اعظم غده تیروئید شما را برمی‌دارد. این روش جراحی، با داروهای جایگزین هورمون تیروئید روزانه همراه می‌شود.
نکته نهایی
آزمایش سطح تیروئید، از جمله آزمایش TSH می‌تواند تعیین کند که آیا غده تیروئید شما هورمون تیروئید خیلی کم یا خیلی زیادی تولید می‌کند.
اگر غده تیروئید شما به اندازه کافی T3 یا T4 تولید نکند، ممکن است کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار) ایجاد شود. اگر غده تیروئید بیش از حد T4 تولید کند، می‌تواند به پرکاری تیروئید (تیروئید بیش از حد فعال) منجر شود.
آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۱۵۱۸۹ انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.
آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.
آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت
شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲
