زخم معده، زخم گوارشی باز و شایع و بسیار دردناک – قسمت اول

زخم‌های گوارشی زخم‌هایی باز هستند که در سطح داخل معده یا بخش ابتدایی روده باریک (که به آن دوازدهه هم می‌گویند) ایجاد می‌شوند؛ به‌عبارت‌دیگر، دو نوع زخم گوارشی داریم: زخم معده و زخم دوازدهه که متداول‌ترین علامت هر دو نوع، درد معده (بالای شکم) است. شایع‌ترین علل ایجاد زخم‌های گوارشی این دو مورد هستند: عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف درازمدت داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی مانند آسپیرین. قابل ذکر است که استرس و غذاهای پر ادویه، موجب ایجاد زخم گوارشی نمی‌شوند، اما علائم آن را بدتر می‌کنند. با توجه به این‌که در جامعه ما به‌طورکلی به‌جای استفاده از عبارت زخم گوارشی، “زخم معده” مصطلح شده است، در این مقاله از این به بعد به جای زخم گوارشی، از عبارت زخم معده استفاده می‌کنیم. علت زخم معده، درمان آن را تعیین می‌کند. اگر عفونت با هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، باید درمان برای رفع این عفونت تجویز شود. اگر زخم معده ناشی از مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی است باید مصرف آن‌ها کم شود یا در صورت امکان به‌طور کامل قطع شوند و با داروی دیگری جایگزین شوند. به‌طورکلی، داروهایی که به ترمیم زخم کمک می‌کنند، بخشی از درمان زخم معده هستند.

بیماری زخم معده چیست

زخم‌ معده بیماری دردناکی است که لذت غذا خوردن را از شما می‌گیرد و وقت و بی‌وقت با دردهای شدید و خفیف آزارتان می‌دهد. پزشکانی که در جستجوی عامل زخم معده بوده‌اند تا مدت‌ها تصور می‌کردند عواملی مثل مصرف غذاهای تند، استرس، سیگار کشیدن و عادت‌های تغذیه‌ای غلط و مصرف بعضی از داروها تنها دلایل هستند تا اینکه در سال ۱۹۸۲ دانشمندان نوعی باکتری را در مخاط معده کشف کردند و متوجه شدند که این باکتری در معده بسیاری از افراد وجود دارد. آنها این باکتری را «هلیکوباکتر پیلوری» نامیدند.

علت

هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری متحرک و مارپیچ است و امروزه مهم‌ترین علت زخم‌ معده به شمار می‌آید. این باکتری اغلب در دوران کودکی و از طریق آب و غذا وارد بدن می‌شود و می‌تواند سال‌ها در دستگاه گوارش بماند. حدود دو‌ سوم جمعیت جهان این باکتری را در بدن خود دارند بدون این که دچار زخم معده شوند. در بعضی موارد این باکتری به لایه پوششی دستگاه گوارش آسیب می‌زند، قسمت‌های آسیب‌دیده در معرض اسید معده قرار می‌گیرند و به زخم تبدیل می‌شوند. در شرایطی که این زخم‌ها دیر درمان شوند، خونریزی، عفونت و التهاب در پی خواهند داشت.

نشانه‌های زخم‌ معده

زخم‌ معده همیشه با دردهای شدیدی همراه است. این دردها موقتی‌اند و زمانی که معده خالی باشد شدیدتر می‌‌شوند. در نتیجه در بینِ وعده‌های غذایی یا در طول شب بیمار درد را بیشتر احساس می‌کند.
دردها می‌توانند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند. البته زخم ‌معده غیر از درد، علائم دیگری هم دارد. از نشانه‌های زخم‌معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نفخ
• تهوع
• استفراغ
• کاهش وزن بدون دلیل مشخص
• مدفوع تیره و سیاه‌رنگ
• سرگیجه
• سختی تنفس
• احساس خستگی بی‌دلیل
• رنگ‌پریدگی پوست
• استفراغی که دارای ذرات خونی است.
• دل‌درد شدید

وقتی زخم ‌معده شدید شود می‌تواند باعث خونریزی معده و روده شود. در چنین شرایطی باید به‌ سرعت به پزشک مراجعه کنیم.

تغییر شیوه زندگی و درمان خانگی

شک نکنید! اگر علائم زخم معده دارید به پزشک متخصص داخلی گوارش مراجعه کنید. او پس از معاینه و شاید کارهای پاراکلینیکی دیگر ابتدا به تشخیص می‌رسد، سپس درمان مناسب را تجویز می‌نماید. در کنار درمان‌هایی که پزشک معالج تجویز کرده است، رعایت موارد زیر کمک می‌کند درد و علائم این بیماری زودتر بهبود یابد.

• برای درمان زخم معده رژیم غذایی سالم داشته باشیم: در برنامه غذایی خود مقدار زیادی میوه (به‌خصوص میوه‌های دارای ویتامین‌های آ و ث)، سبزی و غلات سبوس‌دار بگنجانیم. اگر غذاهای سرشار از ویتامین نخوریم، ترمیم زخم معده به‌کندی پیش می‌رود.
• خوردنی‌‌های دارای پروبیوتیک بیشتر بخوریم: مانند ماست پروبیوتیک، پنیر کمی مانده و قدیمی، کلم قرمز مانده در سرکه و نوشیدنی کفیر (نوعی نوشیدنی تخمیری حاصل از شیر).
• غذاها و نوشیدنی‌های تشدیدکننده درد معده را حذف کنیم: باید بیشتر دقت کنیم. خوردن بعضی از غذاها ممکن است درد معده را تشدید کند. از خوردن این غذاها بپرهیزیم. این غذاها فهرست ثابتی ندارند و هر فردی باید غذاهایی که دردش را بیشتر می‌کنند خودش پیدا کند.
• به تغییر داروی مسکن فکر کنیم: اگر برای یک درد ساده مدت زیادی است در حال مصرف یک داروی مسکن غیر نسخه‌ای هستیم، حتماً آن را با دکتر داروساز یا پزشک معالج مطرح کنیم. شاید تغییر دادن آن به یک داروی مسکن که روی معده تأثیر ندارد به روند درمان کمک زیادی بکند.
• برای کمک به درمان زخم معده، استرس را کنترل کنیم: فشار روانی، درد زخم معده را بدتر می‌کند. منشأ استرس خود را بیابیم و اگر می‌توانیم از آن دوری کنیم. برخی استرس‌ها قابل‌اجتناب نیستند، اما می‌توانیم کاری کنیم که استرس کمتری به ما وارد شود یا تأثیر آن روی سلامت ما کمتر شود. انجام مرتب یک ورزش سبک مانند پیاده‌روی، نوشتن احساسات به‌طور کامل در یک دفتر خاطرات کاغذی یا دیجیتال و گذراندن وقت با دوستان خوب از بهترین راه‌ها برای کاهش تأثیر استرس محسوب می‌شوند.
• از دود دخانیات دور باشیم: استعمال انواع دخانیات، حفاظت لایه داخلی معده را ضعیف می‌کند و بدین ترتیب، فرد، مستعد ابتلا به این بیماری می‌شود. استعمال دخانیات میزان تولید اسید معده را هم زیاد می‌کند.
• از نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزیم: مصرف بیش‌ازحد نوشیدنی‌های الکلی باعث آسیب به لایه داخلی معده و روده می‌شود و تداوم آن می‌تواند به التهاب و خونریزی بیانجامد.
• به‌اندازه کافی بخوابیم: خواب خوب بزرگ‌ترین کمک به دستگاه ایمنی بدن و راهی مؤثر برای کاهش تأثیر استرس به شمار می‌آید.

آشنایی با انواع داروی زخم معده

وقتی پزشک معالج در مورد تشخیص مطمئن شد، بر اساس این‌که علت زخم معده چه بوده است برای ما درمان زخم معده را تجویز می‌کند. درمان ممکن است شامل برخی از موارد زیر باشد:

• آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری: اگر آزمایش‌ها نشان دهد که در معده، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، پزشک معالج مجموعه‌ای از چند آنتی‌بیوتیک را تجویز می‌کند. پزشک معالج بر اساس محل زندگی و وضعیت مقاومت هلیکوباکتر پیلوری نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک مناسب را تجویز می‌کند. دوره مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها دو هفته است. علاوه بر آنتی‌بیوتیک‌ها، پزشک داروهای دیگر هم تجویز خواهد کرد.
• داروهای متوقف کننده تولید اسید و تسهیل‌کننده ترمیم زخم: داروهای مهارکننده پمپ پروتون با متوقف کردن کارکرد بخشی از سلول‌های معده، باعث می‌شوند تولید اسید معده بسیار کم شود. برخی از این داروها نسخه‌ای و فقط با تجویز پزشک قابل تهیه هستند و بعضی از آن‌ها غیر نسخه‌ای محسوب می‌شوند و با مشورت با دکتر داروساز می‌توانیم آن‌ها را تهیه کنیم.
• داروهایی برای کاهش تولید اسید معده: داروهایی که به مهارکننده هیستامین (H2) معروف هستند، میزان اسیدی که از سلول‌های معده تولید می‌شود را کم می‌کنند. کم شدن اسید، درد زخم معده را کم و ترمیم زخم معده را تسهیل می‌نماید.
• داروهای ضد اسید: پزشک معالج ممکن است داروی ضد اسید (یا همان آنتی‌اسید) تجویز کند. این داروها با خنثی کردن اسید تولیدشده در معده، به‌سرعت باعث کاهش درد می‌شوند، اما روی ترمیم زخم معده تأثیری ندارند.
• داروهای محافظ لایه داخلی معده و روده باریک: پزشک معالج ممکن است برای برخی از بیماران، داروهای محافظ سلول‌های معده تجویز نماید. این داروها از لایه داخلی معده و روده در برابر تأثیر مخرب اسید محافظت می‌نمایند.

در قسمت دوم به روش های تشخیص و درمان زخم معده و بررسی رژیم غذایی مناسب جهت بهبود این زخم می پردازیم.

آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱  و ایزو ۱۵۱۸۹  انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.

آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.

آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت

شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲