عفونت روده و معده از ابتلا تا عفونت و درمان – قسمت اول

آنفولانزای معده را که همراه با اسهال و استفراغ است، عفونت معده و روده یا در اصطلاح “گاستروآنتریت” می‌گویند.

اما در واقع این بیماری، به رغم ناراحت کننده بودنش، کوچک‌ ترین ارتباطی با آنفولانزا ندارد و در صورت ابتلا به آن، معده و روده‌ی بیمار، عموماً به دلیل عفونت باکتریایی یا ویروسی تحریک و ملتهب می‌شود.

علائم عفونت روده و معده

علائم اسهال و استفراغ، بسته به علت به وجود آوردنده آن، در بازه‌ای بین چند ساعت تا چند روز پس از ابتلا به عفونت معده و روده طول می‌کشد. اسهال مکرر علامت اصلی این بیماری محسوب می‌شود که گاهی اوقات در آن، رگه‌های خون یا مخاط نیز وجود دارد. دیگر علائم ابتلا به عفونت روده و معده عبارتست از:

• استفراغ
• حالت تهوع
• کاهش اشتها
• دل پیچه
• احساس درد در اعضاء بدن
• سر درد
• دمای بالای بدن (تب)

عفونت معده و روده باعث از دست رفتن آب بدن که گاهی خطرناک‌تر و وخیم‌تر از خود عفونت است، می شود. سالمندان بیش از دیگران در معرض این خطر قرار دارند، که در صورت درمان نشدن و اهمال می‌تواند مرگبار باشد.  بنابراین آگاهی از علائم و نشانه های کاهش آب بدن اهمیت بسیار دارد. نشانه‌های کاهش ملایم آب بدن عبارتند از:

• تشنگی یا خشکی دهان
• کدر بودن ادرار
• سرگیجه و گیجی، به ویژه پس از ایستادن
• حالت تهوع
• کمبود انرژی
• سر درد

نشانه‌های کاهش بیشتر و جدی‌تر آب بدن شامل موارد زیر می‌شود:

• ضعف و بی‌حوصله گی
• گرفتگی عضلانی
• خستگی صورت
• فرورفتگی چشم
• نداشتن ادرار یا کم شدن مقدار آن
• گیجی
• ضربان قلب سریع

از آنجایی که آب بدن کودکان به سرعت کاهش می‌یابد، اگر کودک دچار اسهال و استفراغ شود، والدین باید به نشانه‌های حاکی از تشنگی شدید، خشکی پوست یا دهان توجه کنند؛ از طرفی چنانچه کودک در سنین پایین‌تر، نوزاد، باشد، کم‌تر کثیف شدن پوشک و خشک‌تر بودن آن در مقایسه با شرایط عادی می‌تواند علامت خطر باشد.

نباید اجازه داد کودکان دچار اسهال و استفراغ تا زمان برطرف شدن علائم به مهد کودک یا مدرسه بروند. والدین باید پیش از دادن هر گونه دارو به کودک با پزشک مشورت کنند. داروهای متداول برای کنترل اسهال و استفراغ معمولاً برای کودکان کمتر از ۵ سال استفاده نمی‌شوند.

برای پیشگیری از ابتلا به عفونت روتاویروس، رایج‌ترین دلیل اسهال و استفراغ کودکان، دو نوع واکسن به نوزادان تزریق می‌شود.

علت عفونت روده و معده

اسهال و استفراغ معمولاً پی‌آمد عفونت معده و روده است.بدن به دلیل عفونت نمی‌تواند به خوبی آب را از مواد موجود در روده جذب کند، به همین دلیل است که اسهال متداول‌ترین علامت عفونت معده و روده است و آب بدن در اثر ابتلا به این بیماری از دست می‌رود. عفونت نورو ویروس و مسمومیت غذایی باکتریایی دو مورد از رایج‌ترین علل اسهال و استفراغ بزرگسالان به شمار می‌رود. در ادامه متداول ترین علل ابتلا به عفونت روده و معده ذکر شده است.

نورو ویروس

نورو ویروس شایع‌ترین علت اسهال و استفراغ بزرگسالان محسوب می‌شود که چون بیشتر در طول فصل زمستان منتشر می‌شود، گاهی اوقات “میکروب استفراغ زمستانی” نیز نامیده می‌شود. بااین حال در هر زمان از سال احتمال بروز عفونت روده وجود دارد. این ویروس در مدفوع بیمار دچار عفونت روده وجود دارد، بنابراین چنانچه بیمار پس از انجام عمل دفع، دستان خود را به خوبی نشوید، ویروس به تمام سطوح، اشیاء و مواد غذایی لمس شده توسط وی منتقل می‌شود و برای چند روز در چنین محیط‌هایی زنده می‌ماند.

سپس عفونت به فرد دیگری انتقال می‌یابد که از این غذاهای آلوده خورده است یا پس از لمس سطح یا شیء آلوده، دست خود را به دهان برده است. قطره‌های کوچک استفراغ یا مدفوع عفونی نیز در فضا پخش می‌شود و موجب بیماری اشخاصی می‌گردد که از این هوای آلوده استنشاق می‌کنند.

عفونت‌های نورو ویروس به سادگی به روش‌های اشاره شده، به ویژه در محیط‌های بسته‌ای مانند بیمارستان، مهد کودک و کشتی تفریحی، منتشر می‌شود.

نورو ویروس گونه‌های متعدد دارد و احتمال دارد که فردی چند بار دچار عفونت نورو ویروس شود، چون ایمنی به وجود آمده پس از هر بار ابتلا به عفونت تنها چند ماه دوام دارد.

مسمومیت غذایی

اکثر عفونت‌های باکتریایی دامن زننده به اسهال و استفراغ پی‌آمد مسمومیت غذایی هستند. احتمال آلودگی باکتریایی غذا در تمامی مراحل تولید، فراوری یا طبخ آن وجود دارد. مسمومیت غذایی برای مثال می‌تواند نشأت گرفته از موارد زیر باشد:

• طبخ نکردن غذا در دمای مناسب یا به مدت کافی
• نگهداری نکردن مواد غذایی در دمای مناسب و گرم بودن محیط
• لمس مواد غذایی توسط شخصی که به خوبی دست‌هایش را نشسته است.
• مصرف مواد غذایی تاریخ گذشته
• آلودگی چند جانبه (زمانی که باکتری مضر بین غذا، سطوح و وسایل پخش شود.)

کمپیلوباکتر، سالمونلا و اشرشیا کلی (E. coli) متداول‌ترین باکتری‌هایی هستند که باعث عفونت معده و روده می‌شوند و عموماً در گوشت خام یا نیم‌پز، شیر غیرپاستوریزه و آب تصفیه نشده وجود دارند.

عفونت روده و معده در زمان سفر

سفر به مناطقی با وضعیت نامناسب بهداشت و آب آلوده احتمال عفونت روده و معده را افزایش می‌دهد، از این نوع عفونت غالباً با اصطلاح “اسهال مسافران” یاد می‌شود.

باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌های گوناگون علت بیماری اسهال مسافران به شمار می‌رود که غالباً به عفونت‌های ناشی از مسمومیت غذایی شباهت دارد. علل دیگر این مشکل عبارتست از:

• باکتری شیگلا یا انگل انتاموبا: این دو عامل بیماری‌زا به دلیل وضعیت نامناسب بهداشت منتشر می‌شوند و موجب بروز گونه‌ای از اسهال مسافران به نام  اسهال خونی می‌شود.
• کریپتوزپوریدیوم: انگل موجود در خاک، غذا و آب که به مدفوع انسان یا حیوان آلوده شده است.
• ژیاردیا لامبلیا: انگل موجود در آب آلوده شده با مدفوع انسان یا حیوان (عفونت‌های ناشی از این نوع انگل را ژیاردیازیس می‌گویند.)

تشخیص

روش های تشخیص ابتلا به عفونت معده و روده عبارتست از:

• ارزیابی پزشک
• بررسی احتمال تماس یافتن با آب یا غذای آلوده، مسافرتی که به تازگی انجام شده و مصرف آنتی بیوتیک
• آزمایش مدفوع در صورت لزوم
• سیگموئیدوسکوپی در صورت لزوم

عفونت معده و روده معمولاً با توجه به علائم بیماری تشخیص داده می‌شود، اما تعیین علت عفونت روده و معده غالباً نیاز به بررسی بیشتر دارد. گاهی اوقات دیگر اعضاء خانواده یا همکاران به تازگی به بیماری‌ای با علائم مشابه دچار شده‌اند؛ گاهی نیز بروز بیماری را می‌توان در آب آلوده یا غذای طبخ شده به شیوه نامناسب، مواد غذایی فاسد یا آلوده، مانند غذای دریایی خام یا سس مایونز قرار گرفته خارج از یخچال به مدت طولانی، ریشه‌یابی کرد. به تازگی سفر کردن ، به ویژه به کشورهای خارجی با وضعیت بهداشت نامطلوب و مصرف کردن آنتی بیوتیک نیز می‌تواند پزشک را در یافتن علت بیماری یاری کند.

در صورت شدید بودن علائم یا پایداری آن بیش از ۴۸، نمونه مدفوع به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا وجود گلبول‌های سفید خون، باکتری، ویروس یا انگل در آن بررسی شود. اگر بروز علائم بیش از چند روز طول بکشد، پزشک به قید ضرروت روده بزرگ را با سیگموئیدوسکوپ (لوله منعطف مجهز به دوربین برای مشاهده بخش پایینی دستگاه گوارش) معاینه می‌کند تا تعیین کند که آیا بیمار از عارضه‌ای مانند کولیت اولسراتیو رنج می‌برد یا خیر.

برای خواندن ادامه این مطلب و نحوه درمان، به قسمت دوم مراجعه کنید.

آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱  و ایزو ۱۵۱۸۹  انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.

آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.

آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت

شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲