غدد فوق کلیه یا آدرنال ارگان های کوچکی بر روی کلیه ها هستند که شامل یک بخش قشرى یا بیرونى و یک بخش مرکزى هستند. بخش قشرى یا بیرونى هورمون تولید می کنند. سه هورمون اصلی غدد آدرنال یا فوق کلیه شامل موارد زیر است:
- آلدسترون: وظیفه این هورمون کنترل آب و نمک می باشد.
- کورتیزول: این هورمون باعث کنترل مصرف قند و چربی بدن برای تبدیل شدن به انرژی می شود. و همچنین باعث کنترل استرس می شود.
- هورمون‌هاى جنسى: این هورمونها هم در مردان و هم در زنان تولید می شود و و وظیفه تکامل جنسى را به‌عهده دارند.
اختلالات غدد فوق‌کلیوى عمدتا مربوط به تولید اضافى یا کم این هورمونها ویا ایجاد تومور در این ارگانها است.
اختلالات غدد فوق‌کلیه:
- تولید اضافى هورمون غدد فوق‌کلیوى که شامل هایپر آلدوسترونیسم اولیه و سندرم کوشینگ می باشد.
- تولید کم هورمون غدد فوق‌کلیوى که شامل بیماری آدیسون، کریز آدرنال یا بحران آدرنال، هایپرپلازی مادرزادی آدرنال می باشد.
- ایجاد تومور در غدد فوق‌کلیوى که شامل فئوکروموسیتوما و سرطان غده فوق کلیه می باشد.
هایپرآلدوسترونیسم اولیه
۱) هایپرآلدسترونیسم اولیه چیست؟
آلدسترون یکی از هورمون هایی است که توسط غدد آدرنال یا غدد فوق کلیه تولید می شود غدد آدرنال ارگان های کوچکی بر روی کلیه ها هستند و این غدد هورمون های زیادی را تولید می کنند. سه هورمون اصلی غدد آدرنال یا فوق کلیه شامل موارد زیر است:
- آلدسترون: وظیفه این هورمون کنترل آب و نمک می باشد.
- کورتیزول: این هورمون باعث کنترل مصرف قند و چربی بدن برای تبدیل شدن به انرژی می شود. و همچنین باعث کنترل استرس می شود.
- آندروژن: آندروژن یا هورمون مردانه که هم در مردان و هم در زنان تولید می شود.
آلدسترون وظیفه ی کنترل فشار خون را با واسطه ی تنظیم آب و الکترولیت هایی مثل سدیم و پتاسیم خون بر عهده دارد. در هایپرآلدسترونیسم اولیه، غده ی آدرنال، تولید بیش از حد آلدسترون دارد و همین موضوع منجر به افزایش سطح سدیم خون و کاهش سطح پتاسیم خون می شود.
۲) علل هایپرآلدسترونیسم اولیه چیست؟
هایپرپلازی دو طرفه آدرنال و تومور غده ی آدرنال از دو علت شایع هایپر آلدوسترونیسم اولیه هستند و علل کمتر شایع آن شامل : کارسینوما آدنوکورتیکال یک طرفه / هاپیرپلازی یک طرفه ی آدرنال و هایپر آلدوسترونیسم خانوادگی
۳)علایم هایپرآلدسترونیسم چیست؟
علایم آن، افزایش فشار خون، افت پتاسیم خون، ضخیم شدن عضله قلب و ضعف عضلانی می باشد.
۴) درمان هایپرآلدسترونیسم چیست؟
درمان هایپر آلدوسترونیسم اولیه بستگی به علت بوجود آمدن این بیماری دارد. در صورت وجود توده ای که باعث افزایش سطح آلدوسترون شده باشد درمان جراحی است در غیر این صورت درمان با داروهای مهارکننده آلدوسترون یا سایر داروهای ضدفشار خون است.
سندرم کوشینگ
۱) سندرم کوشینگ چیست؟
سندرم کوشینگ بیماری است که با مشکلات متفاوتی خود را نشان می دهد مانند افزایش وزن، ضعف عضلانی، نازک شدن پوست و افزایش فشار خون.
سندرم کوشینگ وقتی رخ می دهد که یک فرد مقدار زیادی از هورمون کورتیزول در بدن داشته باشد. کورتیزول در مقدار نرمال به بدن کمک می کند که طبیعی کار کند ولی در مقادیر زیاد باعث بیماری می شود. کورتیزول در غدد فوق کلیه ساخته می شود غدد فوق کلیه ارگان های کوچکی بر روی کلیه ها هستند. غدد آدرنال طبیعی وقتی از غده هیپوفیز دستور تولید کورتیزول را دریافت کرد شروع به ساخت کورتیزول می کنند. غده هیپوفیز یک ارگان کوچک است که در قسمت زیرین مغز قرار گرفته است و دستور تولید کورتیزول را می دهد.
۲) علل ایجاد سندرم کوشینگ چیست؟
علل ایجاد سندرم کوشینگ شامل :
- مصرف داروهای استروئیدهایی که شبیه کورتیزول هستند. بعضی از افراد از این داروها جهت درمان بیماریهای مانند آسم و آرتریت روماتوئید استفاده می کنند. بعضی از افراد هم از این داروها سوء استفاده می کنند.
- وجود بافت غیرطبیعی در غده هیپوفیز یا قسمتی از بدن که دستور تولید مقادیر زیاد کورتیزول را صادر می کند.
- وجود مشکلی در غدد آدرنال که منجر به تولید مقدار زیادی کورتیزول می شود.
۳) علایم بیماری کوشینگ چیست؟
- افزایش وزن
- چاقی مرکزی
- نازک شدن پوست
- کبود شدن آسان پوست
- وجود خطوط ارغوانی در شکم و اندام ها
- اختلال قاعدگی در زنان
- افزایش مو در صورت در زنان
- آکنه و پوست چرب
- ضعف عضلانی
- پوکی استخوان و شکستن آسان استخوان ها
- افزایش قند خون
- افزایش فشار خون
- تغییر در خلق فرد مانند افسردگی، عصبانی بودن، نگران بودن
- مبتلا شدن آسان به عفونتها
- لخته شدن خون در سیاهرگها در پاها
۴) آیا روش آزمایشگاهی برای تشخیص سندرم کوشینگ وجود دارد؟
بله، روش های مختلفی وجود دارد. پزشک سطح کورتیزول را در خون، ادرار، بزاق چک می کند. اگر سطح کورتیزول بالا باشد. پزشک اقدامات تشخیص بیشتری مانند انجام MRI و یا CT اسکن از هیپوفیز، آدرنال یا سایر قسمتهای بدن انجام خواهد داد.
۵) درمان سندرم کوشینگ چگونه است؟
درمان سندرم کوشینگ بستگی به علت آن دارد. اگر ایجاد علایم به خاطر مصرف داروهای استروئیدی شبیه کورتیزول است باید مقدار مصرف داروها کاهش یابد. اگر سندرم کوشینگ به علت مصرف دارهای استروئیدی نباشد. درمان شامل:
- جراحی و برداشتن قسمت غیرطبیعی که باعث تولید مقدار زیادی کورتیزول می شود.
- رادیوتراپی که باعث کشته شدن سلولهای غیرطبیعی می شود.
- مصرف داروها زیر نظر پزشک که می توانند تولید کورتیزول از آدرنال ها را مهار کنند.
بیماری آدیسون
۱) بیماری آدیسون چیست ؟
بیماری آدیسون وقتی رخ می دهد که غده آدرنال به خوبی کار نکنند. غدد فوق کلیه ارگان های کوچکی هستند که در قسمت فوقانی هر کلیه قرار گرفته اند به طور نرمال، غدد آدرنال موادی ترشح می کنند که به آن هورمون های آدرنال می گویند. سه هورمون اصلی غدد آدرنال یا فوق کلیه شامل موارد زیر است:
- آلدسترون : وظیفه این هورمون کنترل آب و نمک و کمک به داشتن فشار خون نرمال می باشد.
- کورتیزول : این هورمون باعث کنترل مصرف قند و چربی بدن برای تبدیل شدن به انرژی می شود. و همچنین باعث کنترل استرس می شود به داشتن فشار خون نرمال کمک می کند.
- آندروژن : آندروژن یا هورمون مردانه که هم در مردان و هم در زنان تولید می شود.
در بیماری آدیسون، غدد آدرنال به خوبی کار نمی کنند و به اندازه کافی هورمون نمی سازد و باعث ایجاد علایم می شود.
۲) علایم بیماری آدیسون چیست؟
علایم بیماری آدیسون شامل :
- احساس خستگی و ضعف
- کاهش وزن و از دست رفتن اشتها
- تیره شدن پوست
- تهوع و استفراغ و دل درد
- احساس سبک شدن سر یا سیاهی رفتن چشم ها هنگام برخاستن و ایستادن
- درد عضله و مفصل
- ولع خوردن غذاهای شور
- از دست رفتن موهای ناحیه زیر بغل و شرمگاهی در زنان
- تب و ضعف عضلانی
- گیجی و شوک
۳) آیا روش آزمایشگاهی برای تشخیص بیماری آدیسون وجود دارد؟
بله ، روشهای مختلفی وجود دارد. پزشک با چک سطح کورتیزول خون شما می تواند وجود بیماری آدیسون را بررسی کند. در بیماری آدیسون، غدد فوق کلیه نمی توانند به اندازه کافی کورتیزول ترشح کنند.
۴) بیماری آدیسون چگونه درمان می شود؟
بیماری آدیسون با مصرف داروهای هورمونی که دیگر بدن قادر به ساخت آنها نیست درمان می شود. بیماران باید هر روز تا آخر عمر این داروها را استفاده کنند.
این مسئله حائز اهمیت است که اگر بیمار در حین مصرف دارو مشکل یا علائم جدیدی پیدا کرد با پزشک خود مشورت کند.
۵) اگر فرد مبتلا به آدیسون بیمار شود یا تصمیم به جراحی داشته باشد چه کار باید انجام دهد؟
در این حالت حتماً باید با پزشک خود مشورت کند مثلاً اگر فرد مبتلا به آدیسون تهوع، استفراغ دارد و نمی تواند داروهایش را بخورد حتماً باید با پزشک خود مشورت کند. در موقع انجام جراحی یا هنگام بیماری بدن به مقدار بیشتری از هورمون های آدرنال نیاز دارد. پزشک به شما خواهد گفت که چقدر و تا چه زمانی باید داروهای خود را افزایش دهید.
۶) آیا خانم مبتلا به آدیسون می تواند باردار شود؟
اگر خانمی قصد بارداری دارد باید قبل ازآن با پزشک خود مشورت کند اکثر زنان مبتلا به آدیسون می توانند باردار شوند. ولی در تمام مدت بارداری باید تحت نظر پزشک باشند. پزشک ممکن است مقدار داروها را در طی بارداری تغییر دهد.
۷) بحران آدرنال یا کریز آدرنال چیست؟
کریز آدرنال یک مشکل تهدید کننده حیات است. وقتی در یک فرد مبتلا به آدیسون علایم بیماری شدید شود و بدن تحت فشار باشد مثل مبتلا شدن به بیماری عفونی یا هنگام ضربه و تروما به فرد، بحران آدرنال یا کریز آدرنال رخ می دهد و علایم آن شامل تب، درد ، گیجی ، افت فشار و شوک می باشد. و نیاز به درمان اورژانسی دارد.
۸) زندگی یک فرد مبتلا به آدیسون چگونه خواهد بود؟
اکثر بیماران مبتلا به آدیسون زندگی نرمال خواهند داشت ولی توجه به نکات زیر ضروری است.
به نکات آموزشی که پزشک در مورد داروها و نحوه مصرف می گوید دقت کند.
- داروهای مصرفی را همیشه با خود همراه داشته باشد بالخص اگر در منطقه ای هستند که از بیمارستان دور است.
- در مورد علایم بحران یا کریز آدرنال اطلاعات کافی داشته باشد.
- همیشه با خود کارت اطلاعات پزشکی را که اسم بیماری و درمان حالت کریز آدرنال در آن هست را با خود داشته باشد.
ادامه این متن را در قسمت دوم بخوانید.
آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۱۵۱۸۹ انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.
آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.
آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت
شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲
