۱۰ مورد از مهم ترین آزمایش های خون

انجام منظم آزمایش خون یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که به شما کمک می‌کند تا تمامی جنبه‌های سلامت جسمانی خود را پیگیری کنید.

در چه فواصل زمانی به آزمایش خون منظم نیاز دارم؟

انجام آزمایش، در بازه‌های زمانی مشخص و منظم، به شما کمک کرده تا نحوه تغییر شرایط جسمانی خود در گذر زمان را درک کنید. ضمناً این قدرت را پیدا می‌کنید که تصمیمات آگاهانه‌ای را راجع به سلامت خود اتخاذ کنید.

پزشکتان احتمالاً به شما توصیه خواهد کرد تا آزمایش خون های پایه را حداقل یک‌بار در سال انجام بدهید. این بازه زمانی، تقریباً برابر با بازه زمانی پیشنهادی برای تست‌های بدنی سالیانه است.

البته این دلیل و توضیح حداقلی برای انجام این تست‌ها است. دلایل متعددی وجود دارند، مبنی بر اینکه چرا تست خون بیشتری را انجام بدهید:

• شما با علایم غیرعادی و مستمر روبرو هستید: این علایم می‌توانند هر چیزی را در بر بگیرند، از خستگی گرفته تا افزایش وزن غیرعادی، یا ایجاد دردهای جدید.
• شما تمایل دارید وضعیت سلامت خود را به بهترین حد (سطح بهینه) برسانید: آگاهی از شاخص‌های مختلف خون، از جمله کلسترول LDL و HDL به شما کمک می‌کند تا برنامه رژیمی یا تمرینی خود را در مسیر بهینه هدایت بکنید. با انجام این عمل، عادت‌های غیرسالم به حداقل می‌رسند (در غیر این‌صورت حتی ممکن است متوجه غیرسالم بودن آن‌ها نشوید). ضمناً مواد مغذی دریافتی بدن به حداکثر می‌رسند، یا مواد غذایی بیشتری را نیز جذب می‌کنید.
• شما تمایل دارید ریسک بیماری یا عوارض جسمانی را کاهش دهید: آزمایش خون منظم، به شما کمک می‌کند تا علایم هشداردهنده تقریباً هر بیماری را در سریع‌ترین زمان ممکن شناسایی کنید. تست خون امکان تشخیص بسیاری از بیماری های قلبی، ریوی و کلیوی را فراهم می سازد.

اگر قصد دارید تست‌های خاصی را بیش از یک بار در سال انجام دهید، ابتدا با پزشکتان صحبت کنید.

برخی از انواع تست خون متداول، و جانبی که می توانم نسبت به انجام‌شان اقدام بکنم کدام هستند؟

متداول‌ترین انواع آزمایش خون قابل انجام عبارتند از:

• شمارش کامل گلبول خون (CBC)
• پنل شیمیایی (متابولیک پایه)
• پنل تیروئید
• تست‌های موادمغذی، جهت سنجش سطح مواد مغذی حیاتی همچون آهن یا ویتامین B

چند تست خون دیگر که احتمالاً مایل به انجام شان هستید به شرح زیر هستند:

• نشانگرهای آنزیم: در صورتی انجام می شوند که شما با ریسک سرطان یا سایر بیماری ها از جمله سیروز کبدی، حمله قلبی، یا بیماری سلیاک روبرو باشید.
• تست‌های بیماری‌های منتقله از طریق عملیات جنسی (STD): در صورتی انجام می‌شوند که چندین شریک جنسی داشته باشید، یا یک شریک جنسی جدید داشته باشید.

چرا برخی از انواع تست خون نیازمند ناشتا بودن هستند؟

هر چیزی که می‌خورید یا می‌نوشید، شامل یک سری ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، و سایر مواد مغذی هستند. این غذاها منجر به افزایش یا کاهش موقتی میزان این مواد، در داخل خون می‌شوند.

ناشتا بودن به مدت ۸-۱۲ ساعت، تضمین می‌کند که نتایج تست‌های صورت گرفته مستقل از این نوسانات باشند. بدین ترتیب نتایج تست‌ها از بالاترین سطح دقت ممکنه برخوردار می‌شوند. 

تعدادی از تست‌های متداول که نیازمند ناشتا بودن هستند به شرح زیر می‌باشند :

• تست‌های کلسترول
• تست‌های قند خون
• تست‌های عملکرد کبدی
• تست‌های عملکرد کلیه
• پنل متابولیکی پایه
• تست‌های گلوکوز

دریافت نتایج چقدر طول می‌کشد؟

فراهم شدن نتایج بین چند ساعت، تا چند روز طول می‌کشد. در اینجا اطلاعات کُلی از زمان مورد نیاز تا مشخص شدن نتایج تست‌ها ارائه گردیده است:

• شمارش کامل گلبول های خون: ۲۴ ساعت
• پنل متابولیکی پایه: ۲۴ ساعت
• پنل متابولیکی کامل: ۲۴-۷۲ ساعت
• پنل لیپید (چربی): ۲۴ ساعت

مدت زمان دریافت نتایج بستگی به این دارد که در کدام آزمایشگاه تست انجام داده باشید، یا اینکه چه تعداد تست را به صورت همزمان انجام بدهید. در صورتی که در حال انجام چندین تست باشید، احتمالاً نتایج به دست شما نمی رسند، مگر اینکه تمامی تست‌ها انجام شده باشند.

چه کسی درخواست انجام آزمایش خون می‌دهد؟

معمولاً پزشک برای بررسی وضعیت جسمانی، یا قرار ملاقاتی که به بررسی بیماری خاصی نیاز دارد، دستور انجام تست‌های خون را صادر می‌کند. 

تست خون معمولاً تحت پوشش کامل یا جزئی بیمه قرار می گیرد. پیگیری تست‌ها از طریق شرکت بیمه پزشکی–درمانی، تضمین می‌کند که هزینه زیادی توسط بیمار پرداخت نشود. همچنین پزشک به شما توصیه‌های راجع به مکان‌های مناسب برای تست ارائه می‌دهد. این مکان‌ها از نظر اعتبار نتایج، مدیریت، و سهولت بیمار در وضعیت مطلوبی قرار دارند.

ده آزمایش خون مهم

اجازه دهید نگاه دقیق‌تری بیاندازیم به تست‌هایی که باید به صورت منظم برای بزرگسالان انجام بشوند.

۱. شمارش کامل گلبولهای خون (CBC)

یک تست عادی شمارش کامل گلبول‌های خون (CBC)، میزان غلظت ۱۰ ماده مهم موجود در سلول‌های اصلی خون را بررسی می‌کند. سلول‌های اصلی عبارتند از سلول‌های قرمز خون (گلبول قرمز)، سلول‌های سفید خون، و پلاکت‌ها. ترکیبات مهم اندازه‌گیری شده بوسیله این تست عبارتند از تعداد گلبول‌های قرمز خون، هموگلوبین، هماتوکریت. 

در اینجا، محدوده متداول نتایج بدست آمده را مشاهده می‌کنید:

قرار گرفتن این مولفه‌ها در محدوده‌های غیرعادی، نشان‌دهنده وجود مشکلات زیر هستند:

• مشکلات تغذیه‌ای همچون کمبود ویتامین B6 یا B12
• کمبود آهن
• بیماری‌های مغز استخوان
• التهاب بافت
• عفونت
• بیماری های قلبی
• سرطان

بر اساس نتایج حاصله، پزشک از شما می‌خواهد تا تست‌های تکمیلی را انجام دهید. بدین ترتیب مقادیر غیرعادی شناسایی می‌شوند، و درمان‌های بالقوه‌ای پیشنهاد می‌شوند.

۲. پنل متابولیک پایه

پنل متابولیک پایه (BMP)، میزان برخی ترکیبات موجود در خون را می‌سنجد:

• الکترولیت‌ها
• کلسیم
• گلوکز
• سدیم
• پتاسیم
• کربن دی اکسید
• کلرید
• نیتروژن اوره خون (BUN) 
• کراتینین

برای انجام این تست، قبل از تهیه نمونه باید حداقل ۸ ساعت ناشتا باشید.

نتایج غیرعادی نشان دهنده بیماری‌های کلیوی، دیابت و بی‌نظمی هورمونی هستند. پزشک با انجام تست‌های بیشتر، وجود هر یک از این بیماری‌ها را تشخیص می‌دهد.

۳. پنل متابولیک کامل

پنل متابولیک کامل (CMP)، شامل کلیه اندازه گیری‌های صورت گرفته در پنل متابولیک پایه (BMP)، به‌علاوه پروتئین‌ها و مواد اضافی مربوط به عملکرد کبد است. 

• آلبومین
• پروتئین کُل
• آلکالین فسفات (ALP)
• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• بیلی‌روبین 

به ازای موادی که در پنل پایه پوشش داده می‌شوند، می توان نتیجه‌گیری‌هایی مشابه را برای پنل کامل بدست آورد. سایر سطوح غیرعادی، نشانه‌ای از وجود بیماری هستند:

۴. پنل چربی

این تست به بررسی میزان غلظت دو نوع کلسترول اختصاص دارد:

• لیپوپروتئین غلظت بالا (HDL) یا کلسترول مفید
• لیپوپروتئین غلظت پایین (LDL) یا کلسترول مضر

HDL یک پارامتر مفید است زیرا منجر به حذف مواد مضر از خون می‌شود. ضمناً به کبد کمک می‌شود تا آن‌ها را تجزیه بکند. LDL نامطلوب است چرا که منجر به ایجاد پلاک خونی داخل رگ‌ها می‌شود. در چنین شراطی، خطر بروز بیماری‌های قلبی افزایش می‌یابد.

قبل از انجام این تست، باید حداقل ۶ ساعت ناشتا باشید.

در اینجا محدوده‌های هر یک از این پارامترها به نمایش گذاشته می‌شوند:

همچنین مقادیر عادی می‌توانند بر حسب سن تغییر بکنند.

۵. پنل تیروئید

پنل تیروئید، یا تست عملکرد تیروئید بیانگر این است که تیروئید برای تولید و واکنش به برخی هورمون‌ها چه عملکردی را از خود نشان می‌دهد.

• تریدوتیرونین (T3)، در کنار T4: تنظیم کننده نرخ تپش قلب و دمای بدن هستند:
• جذب رزین T3: این شاخص نشان می‌دهد که هورمونی به اسم گلوبین پیونددهنده تیروکسین، تا چه حدی قدرت پیوندی دارد.
• تیروکسین (T4) در کنار T3، متابولیزم بدن، و چگونگی رشد بدن را تعیین می‌کنند.
• هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH): کمک می‌کند تا میزان هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید تنظیم بشوند.

تیروئید غده کوچکی است که در گردن قرار دارد. وظیفه این غده تنظیم کارکردهای بدنی همچون حالت روحی، سطح انرژی، و متابولیزم کُلی است.

نتایج عادی برای تست تیروئید به شرح زیر هستند:

• T3 :100-200 نانوگرم در دسی‌لیتر از خون 
• T3RU: به سطوح T3 بستگی دارد (در صورت بالا بودن T3 پایین است، و برعکس)
• T4 :5-12 میکروگرم در دسی‌لیتر 
• TSH :0.4 – ۴ یکای بین المللی بر حسب میلی‌لیتر 

غیرعادی بودن این هورمون‌ها نشان‌دهنده وجود بیماری‌های مختلف هستند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به سطوح اندک پروتئین، اختلالات رشد تیروئید، و سطوح غیرعادی از تستوسترون یا استروژن اشاره نمود.

۶. نشانگرهای آنزیم

آنزیم‌ها پروتئین هایی هستند که به بدن شما جهت انجام فرایندهای شیمیایی خاصی کمک می‌کنند. از جمله این فرایندها می‌توان به تجزیه غذا، یا لخته کردن خون اشاره نمود. آن‌ها در سرتاسر بدن جهت انجام فعالیت‌های حیاتی متعددی بکار می‌روند. غیرعادی بودن میزان آنزیم‌ها، نشانه‌ای از وجود بیماری‌های مختلف است.

متداول‌ترین آنزیم‌هایی که مورد تست قرار می‌گیرند عبارتند از:

• کراتین فسفوکیناز  (CPK-1): این آنزیم در ریه‌ها و مغز یافت می‌شود. بالا بودن این آنزیم نشانه‌ای از آسیب‌های مغزی یا سرطان است.
• CPK-2) CK-MB): این آنزیم‌ها در قلب فعال هستند. آن‌ها پس از حمله قلبی یا سایر آسیب‌های وارده به قلب، افزایش می‌یابند.
• CPK-3: این آنزیم‌ها نیز در قلب یافت می‌شوند. آن‌ها بدلیل التهاب عضله، مصدومیت، یا تمرینات بدنی شدید پدید می‌آیند.
• تروپونین: یک آنزیم قلبی است که می‌تواند وارد جریان خون بشود. این آنزیم بدلیل آسیب قلبی پدید می‌آید.

 محدوده‌های عادی آنزیم‌های معرفی شده:

• CPK-1: حدوداً ۲۰۰ واحد در لیتر
• CPK-2 :5-25 واحد بین المللی در لیتر 
• CPK-3: تقریبا ۲۰۰ U/L
• تروپونین: کمتر از ۰.۰۲ نانوگرم‌برلیتر
  

  ۷. تستهای بیماری منتقل شده از طریق جنسی

در حال حاضر امکان تشخیص اکثر بیماری‌های منتقله از راه تماس جنسی (STD)، به کمک نمونه خون وجود دارد. معمولاً برای اینکه نتایج دقیق‌تری حاصل بشوند، این تست‌ها به صورت ترکیبی در کنار نمونه‌های ادرار، یا بخش‌هایی از بافت عفونی انجام می‌شوند.

بیماری‌های زیر از طریق تست خون قابل تشخیص هستند:

• کلامیدیا
• سوزاک
• تبخال
• ایدز
• سیفلیس

هنگامی که عفونت جدیداً در بدن ایجاد شده باشد، میزان دقت تست‌های خونی کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، در رابطه با تشخیص عفونت ایدز، باید حداقل یک ماه صبر کرد تا شرایطی ایجاد بشوند که بتوان از طریق تست خون وجود ویروس را تشخیص داد.

۸. پنل قدرت لخته شدن خون

تست‌های لخته شدن نشان داده که خون با چه کیفیتی لخته می‌شود، به عبارتی دیگر لخته شدن خون چقدر طول می‌کشد. مثال‌های مربوطه عبارتند از تست زمان پروترومبین (PT)، و تست فعالیت فیبرینوژن.

لخته شدن یک فرایند مهم است. این فرایند به قطع خونریزی پس از یک بُرش یا زخم پوستی کمک می‌کند.این در حالیست که ایجاد لخته در سیاهرگ‌ها یا سرخرگ‌های مهم می‌تواند کشنده باشد. لخته شدن منجر به مسدود شدن جریان خون داخل مغز، قلب و ریه‌ها می‌شود. در نتیجه این وضعیت سکته یا حمله قلبی پدید می‌آیند.

نتایج تست‌های لخته شدن با توجه به سطح سلامت شما، و وضعیت بیماری‌های جانبی تاثیرگذار بر قدرت لخته شدن خون تغییر می‌کنند. 

نتایج بدست آمده از این آزمون، برای تشخیص‌های پزشکی در حوزه‌های زیر کاربرد دارند:

• لوسمی حاد میلوئیدی
• خونریزی بیش از حد 
• هموفیلی
• ترومبوز
• بیماری‌های کبد
• کمبود ویتامین K
  

  ۹. تست سرم DHEA – سولفات

هورمون دی هیدرواپی آندروسترون (DHEA)، از غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود. این تست به اندازه‌گیری میزان بالا/ پایین بودن این هورمون اختصاص دارد.

هورمون DHEA در مردان، به ایجاد ویژگی‌هایی روییدن مو روی بدن می‌انجامد. لذا سطوح اندک از این هورمون غیرعادی تلقی می‌شوند. در زنان، مقدار بالای این هورمون منجر به ایجاد صفات مردانه، همچون موهای زائد می‌شود. لذا مقدار پایین این هورمون در زنان امری عادی است.

سطوح پایین در مردان تحت عنوان کمبود DHEA نامگذاری می‌شود. علل ایجاد این وضعیت به شرح زیر هستند:

• دیابت نوع ۲
• بیماری کلیوی
• بی اشتهایی عصبی
• ایدز

بالا بودن این هورمون در زنان یا مردان، می‌تواند تحت شرایط زیر ایجاد بشود:

• سرطان یا تومور در غدد فوق کلیوی
• بلوغ زودرس بدلیل هایپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیوی
• رشد جنسی غیرعادی
• سندرم تخمدان پلی کیستی (در زنان)
  

  ۱۰. تست پروتئین واکنشی سی

پروتئین واکنشی سی (CRP) توسط کبد هنگامی ایجاد می‌شود که بافت‌های بدن دچار التهاب شده باشند. بالا بودن CRP نشانه‌ای از وجود التهاب است. این التهاب بدلایل متعددی ایجاد می‌شود: 

• التهاب سرخرگ
• عفونت
• بیماری التهاب روده
• آرتریت روماتئید
• لوپوس
• سرطان

هرچقدر این مقادیر در نتایج در حد بالاتری قرار داشته باشند، خطر بیماری‌های قلبی بیشتر می‌شود.

• کمتر از ۱ میلی‌گرم  – ریسک کم
• ۱ الی ۲.۹ میلی‌گرم – ریسک متوسط 
• بیشتر از ۳ میلی‌گرم- ریسک زیاد
• بیشتر از ۱۰ میلی‌گرم- ریسک خیلی زیاد، در این حالت به تست‌های بیشتری برای تعیین میزان التهاب داخلی نیاز است.

اقدامات متداول در حین انجام یک آزمایش خون کدام هستند؟

این اقدامات معمولاً در مطب دکتر یا آزمایشگاه انجام می‌شوند، تکمیل این اقدامات چند دقیقه طول می‌کشد.

یک متخصص آزمایشگاه یا پرستار، اقدامات زیر را جهت اجرای آزمایش خون به اجرا می‌گذارد:

• پاک کردن ناحیه‌ای از بازو که از آن خون‌گیری می‌شود.
• بستن نوار لاستیکی به قسمت فوقانی بازو، بدین ترتیب سیاهرگ‌های شما عملاً قابل تشخیص هستند.
• سوزن متصل به لوله، به آرامی روی بازو قرار می‌گیرد تا دریافت نمونه انجام بشود.
• خارج کردن سوزن از پوست، برداشتن لاستیک از بازو پس از تکمیل نمونه گیری.
• پوشش دادن ناحیه با بانداژ یا نوار تمیز پنبه‌ای مخصوص پزشکی.

سخن نهایی

آزمایش خون، نمای کُلی از وضعیت سلامت شما را بازتاب می‌دهد. همچنین این آزمایش‌ها نتایج خوبی هستند برای نشان دادن اینکه بیماری‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن تشخیص داده بشوند. ضمناً واکنش بدن به درمان تحت شرایط مختلف مشخص می‌شود.

آزمایش خون های اصلی را حداقل یک‌بار در سال انجام دهید. با پزشک‌تان صحبت کنید تا لزوم انجام آزمایش‌های بیشتر را درک کنید. این آزمایش‌ها به شما کمک می‌کنند در سطح سلامت بهینه قرار بگیرید

آزمایشگاه تخصصی دکتر صادقیان، مفتخر به اخذ ایزو ۹۰۰۱  و ایزو ۱۵۱۸۹  انگلستان، تحت نظر دکتر حامد صادقیان، متخصص پاتولوژی سرجیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف را در زمینه های پاتولوژی، سیتولوژی و میکروبیولوژی، تحت پوشش قرار می دهد.

آزمایشگاه دکتر صادقیان طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان می باشد.

آدرس: مشهد – بلوارامامت – نبش امامت ۳۴ – ساختمان پزشکان امامت

شماره تماس: ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۱ و ۰۵۱-۳۶۰۱۷۸۵۲